SKARPETY

Kontuzja stopy wynikająca z otarć, odcisków lub odparzeń potrafi skutecznie zniweczyć plany wyjazdowe. Najlepsze buty nie sprawdzą się, jeśli nie poświęcimy uwagi doborowi skarpet. Jak wybrać tę dobrą na rynku przesiąkniętym setkami modeli? 

RODZAJE
 

Dobre buty trekkingowe to nierzadko wydatek w okolicach tysiąca złotych. Czy po takim zakupie trzeba jeszcze wykosztować się na specjalne skarpety, skoro każdy z nas ma ich w szufladzie pod dostatkiem? Jakie rodzaje skarpet możemy, w uproszczeniu, wyróżnić?

Skarpety codzienne, “sportowe” - w ogromnej większości wykonane z bawełny lub z dużą jej procentową zawartością. Mogą sprawdzić się w czasie krótkiej przebieżki, na siłowni, koszykówce czy squashu. Kluczowy w tym wypadku jest krótki czas trwania aktywności, w trakcie którego wypocona ze stopy wilgoć wsiąka w materiał, lecz nie zdąży przyczynić się do powstania urazu. Nie polecamy do zastosowań poważniejszych niż rekreacyjny spacer.

Skarpety biegowe - modele niskie lub bardzo niskie (“stópki”), o śladowej lub średniej amortyzacji. Priorytetem jest sprawne usuwanie wilgoci i szybkość wysychania. Poza bieganiem jest to bardzo dobry wybór do trekkingu w niskich butach i wysokich temperaturach.

Skarpety trekkingowe - długości najczęściej za kostkę, projektowane z myślą o wysokim bucie trekkingowym. Zależnie od przeznaczenia występują w wariantach lekkich (wiosenno-letnich), średnich (często opisywane jako całoroczne) oraz o grubości zimowej, ekspedycyjnej na warunki polarne i wysokogórskie (lub dla osób o tendencji do marznięcia w stopy). Nawet najlżejsze termicznie modele zapewniają z reguły co najmniej średni stopień amortyzacji, by zminimalizować przesuwanie się stopy wewnątrz buta.

Skarpety membranowe - w pełni wodoszczelne, doskonałe uzupełnienie obuwia bez membrany, np. rowerowego lub lekkich przewiewnych butów trekkingowych. Najpopularniejsze na rynku to Dexshell, Sealskinz oraz Bridgedale StormSock, oferowane w różnych długościach oraz grubościach. Co ważne, z uwagi na zastosowaną membranę, nawet najlżejsze z nich grubością i termiką dorównują ciepłym skarpetom górskim. Zapewniają bowiem wiatro- i wodoszczelność przy zachowaniu całkiem przyzwoitej paroprzepuszczalności. Ciekawa propozycja na wielodniowe wypady z nastawieniem na dobrą pogodę, lecz z ryzykiem jej załamania. Wadą jest długi czas schnięcia po kompletnym przemoczeniu.

Linery, wkładki pod skarpety - cienka skarpetka, pozbawiona wzmocnień i stref amortyzacyjnych, stosowana z założenia nie jako samodzielna warstwa, a jako wkładka pod skarpetę trekkingową lub membranową. Pamiętacie, z dawnych lat lub opowieści, zakładanie dwóch par skarpet, jedna na drugą? Zdublowane w ten sposób pogrubienia w okolicy palców i pięty prawie na pewno doprowadzą przy dłuższym marszu do ucisku w bucie, co negatywnie wpłynie na krążenie, termoregulację i szeroko pojętą wygodę.

Najczęściej stosowane w linerach materiały to naturalna wełna merino lub syntetyczny polipropylen. Taka wkładka pomaga w sprawnym transporcie potu z dala od skóry, podnosząc odczuwalny komfort termiczny i minimalizując ryzyko odcisków. Polecamy przetestować to rozwiązanie wszystkim podatnym na marznięcie lub otarcia.
 

BUDOWA
 

Postawimy teraz pytanie na pozór banalne, ale w tym kontekście istotne: jak właściwie wygląda skarpeta? Najprostsza odpowiedź: to nieco krzywy, zaszyty z jednej strony rękaw. Owszem, to prawda, ale tylko połowicznie. 

Hybrydowa, bezszwowa konstrukcja, umieszczenie stref o różnym splocie, składzie i grubości materiału to popularny zabieg. Przykładem może być grubszy spód zestawiony z lżejszą wierzchnią stroną skarpety, jako kompromis między amortyzacją, a komfortem w wysokich temperaturach. Specjalne trójwymiarowe żebrowania, tworzące swego rodzaju kanały wentylacyjne pomagają uniknąć przegrzania w czasie intensywnego wysiłku. Góra, nad kostką, wykonana z lekkiej, przestrzennej dzianiny pozwoli na uniknięcie otarć w kontakcie z cholewką buta, jednocześnie nie zaburzając wentylacji. W modelach zimowych, przeznaczonych do użytkowania z butami narciarskimi, skiturowymi, spotkacie się z kolei z dodatkowym wyściełaniem na piszczelach. Wszystko w imię wygody.

MATERIAŁY
 

Przyjrzyjmy się pokrótce najpopularniejszym materiałom stosowanym przy produkcji skarpet. Ich wybór jest kluczowy dla odpowiedniej oddychalności oraz przyjemnego uczucia ciepła i suchości, zwłaszcza w zimnych i wilgotnych warunkach.

Wełna merino - nieprzypadkowo pierwsza w zestawieniu. Często to właśnie skarpety są tym elementem wyposażenia, dzięki któremu wielu użytkowników poznaje fantastyczne własności wełny z owiec merynosów. W odróżnieniu od klasycznej wełny jest trwalsza i nie wywołuje nieprzyjemnego uczucia “gryzienia”. Naturalne właściwości antybakteryjne są nieocenione, gdy jedną parę nosimy przez wiele dni, czy to z wyboru, czy z konieczności. Sprawne odprowadzanie potu, wysokie zdolności do izolacji termicznej (również po przemoczeniu) i komfort przy długotrwałym kontakcie z gołą skórą - to dzięki tym cechom wełna merino zyskała tak powszechne uznanie jako materiał do produkcji bielizny turystycznej.

Poliester, Coolmax - syntetyczny materiał, którego główną zaletą jest błyskawiczne wysychanie. Pozostaje domeną skarpet letnich i biegowych, przeznaczonych na gorętsze pory roku.

Poliamid, Nylon - śliski i wysoce odporny na przecieranie. Dodatek poliamidu w zewnętrznej warstwie pozwala na zwiększenie odporności mechanicznej, przedłużając żywotność skarpety.

Elastan, Spandex - elastyczny materiał syntetyczny, utrzymuje skarpetę przy samej skórze i na właściwym miejscu, zapobiegając przesuwaniu się materiału w czasie marszu. Dobre dopasowanie jest nadrzędne dla uniknięcia obtarć.

Bawełna - dopuszczalna jako domieszka w skarpetach letnich, nigdy jako materiał zasadniczy. Skarpeta wykonana z bawełny chłonie wilgoć jak gąbka, nie przekazując jej dalej, co w prostej linii prowadzi do wychłodzenia i podrażnień skóry.

Odpowiednio zastosowana i wsparta innymi materiałami, z uwagi na wysoką chłonność, sprawdza się jako bufor wilgoci. Przetrzymuje nadmiar potu, który został już odprowadzony od skóry, ale nie zdążył jeszcze odparować ze skarpety. Sprawdza się w cieplejszych warunkach, zwłaszcza w przypadku mocno zabudowanych butów. Dobre rozwiązanie na krótsze wycieczki, mierzone raczej w godzinach niż dniach na szlaku.

Lyocell, Tencel, bambus - włókna celulozowe o jeszcze większej chłonności niż bawełna. Pełnią tę samą funkcję. Polecamy wyłącznie do użytku w warunkach letnich.

Polipropylen - syntetyczne włókno o znikomej absorpcji wilgoci, doskonale transportuje pot z dala od skóry, utrzymując ją suchą. Często spotykany jako samodzielna wkładka lub element składowy skarpet jesiennych i zimowych.
 

PODSUMOWANIE
 

Pamiętajmy, że skarpeta nie jest produktem samodzielnym. Współgra w zestawie z obuwiem. Dlatego oba te produkty rozpatrywać należy jako komplementarne elementy jednego systemu. Archetypiczny but górski, o sztywnej podeszwie i solidnej, skórzanej cholewie wymaga oczywiście innej skarpety niż lekki półbut ze świata biegów trailowych.

Tekst: Kuba Woźniak