Pasmo górskie Góry Stołowe wiadomości

,,Góry Stołowe - Kraina zrodzona z morza”

to hasło wypromowane przez Park Narodowy Gór Stołowych i zapewne na zawsze pozostanie przy omawianym paśmie. Bardzo dobrze! Ponieważ w tym jednym zdaniu, kryją się odpowiedzi na wiele pytań. W tym, na to jedno podstawowe - Dlaczego szczyty Gór Stołowych są płaskie?

Jednym z dwóch zasadniczych budulców Gór Stołowych są skały wulkaniczne - czerwone granity sprzed około 330 milionów lat, które pamiętają czasy powstawania Sudetów w orogenezie hercyńskiej i stanowią zdecydowaną mniejszość.

Jednak to występujące w przeważającej ilości skały osadowe sprzed około 90-100 milionów lat, stanowią o niepowtarzalnym charakterze tego pasma górskiego. W tak zwanej górnej kredzie (okres geologiczny) transgresja morska nanosiła w wyniku transgresji morskiej pojawił się na tym obszarze drobny materiał skalny, który w poszczególnych okresach miał różne cechy.

Z drobin posiadających cechy podobne, po ,,wycofaniu się” morza powstawały skały osadowe takie jak: piaskowce, mułowce, iłowce, margle, zlepieńce. Duża różnorodność wynika z faktu, że omawiany obszar przez długi czas znajdował się przy brzegu zbiornika morskiego, był płytką jego zatoką. Różnica głębokości sprzyjała ,,sortowaniu” materiału skalnego, który w czasie ,,pomorskim” uległ lityfikacji - powstały skały, które stworzyły poziome płyty – warstwy o różnej odporności na wietrzenie i erozję. Co za tym idzie, są to góry o budowie płytowej (jedyne takie w Polsce).

Części wierzchowinowe stoliw - rozległe płaskie szczyty, są zatem najwyżej położoną płytą, która podczas kolejnej orogenezy, kiedy powstawały np. nasze Karpaty, nie uległa fałdowaniu, a jedynie procesom wypiętrzającym, poprzez które między innymi powstały spękania i szczeliny, od których nazwę swą bierze najwyższy szczyt Gór Stołowych, czyli Szczeliniec Wielki 922 m n.p.m.

Szczeliniec Wielki i Błędne Skały

Góry Stołowe mają warstwy - są jak tort! Wszyscy lubią tort!

Największe atrakcje w Górach Stołowych to Szczeliniec Wielki i Błędne Skały w masywie Skalniaka, które stanowią najwyżej położoną warstwę stołowo-górskiego tortu. Oba stoliwa oddalone są od siebie o kilkaset metrów. Poprzez widokowe Łąki Pasterskie łączy je Główny Szlak Sudecki (444 km), którego środek wg. niektórych wypada właśnie tam.

Wspominane szczeliny umożliwiają nam zwiedzanie masywów od środka. Kluczenie pośród skał urozmaicają przeróżne formy skalne o fantazyjnych kształtach - kolumny, iglice, skalne grzyby, jamy i kawerny. Jednym z najważniejszych ,,artystów” tworzących ten wspaniały świat jest mróz (wietrzenie mrozowe). Ów artysta nie miałby tak szerokiego pola do popisu, gdyby nie znajdująca się poniżej, nieprzepuszczająca wody warstwa zbudowana ze skał nazywanych marglami. To ona sprawia, że woda przemieszczająca się zgodnie z regułami grawitacji, nie mogąc się przezeń przedostać, jest akumulowana w dolnych częściach piaskowcowej warstwy (tej powyżej). Woda, zwiększając swoją objętość podczas zamarzania (anomalna rozszerzalność temperaturowa wody) niszczy skałę, której drobinki odpadają.  Temu procesowi zawdzięczamy nie tylko teraźniejszą rzeźbę Gór Stołowych, ale także pozimowe dziury w nawierzchniach dróg.

Góry Stołowe noclegi, baza noclegowa

Noclegi w Górach Stołowych – część kłodzka Gór Stołowych

Kotlina Kłodzka a Ziemia Kłodzka
Odrębny historycznie region - Ziemię Kłodzką, tworzą: region geograficzny Kotlina Kłodzka, czyli dno zapadliska tektonicznego i przylegające do Kotliny Kłodzkiej mezoregiony górskie (Góry Kamienne, Góry Sowie, Góry Bardzkie, Góry Złote, Góry Bialskie, Masyw Śnieżnika, Góry Orlickie, Góry Bystrzyckie i Góry Stołowe).

Odwiedzający kłodzką część Gór Stołowych z powodzeniem korzystać można z zaplecza noclegowego i zaopatrzeniowego całej ziemi kłodzkiej. Serce kłodzczyzny – miasto Kłodzko stanowi doskonały węzeł komunikacyjny.

Dla przykładu dobrym miejscem noclegowym dla piechurów, którzy wyprawę w Góry Stołowe zaplanowali pociągiem, może być Schronisko ,,Pod Muflonem” nad Dusznikami-Zdrój, które jest w Górach Bystrzyckich lub jeden z hoteli, lub agroturystyk w Kudowie-Zdroju na Przedgórzu Orlickim.

Lista schronisk górskich na ziemi kłodzkiej:
Schronisko ,,Na Szczelińcu",
Schronisko ,,Pasterka",
Schronisko ,,Pod Muflonem",
Schronisko ,,Orlica"
Schronisko ,,Zygmuntówka"
Schronisko ,,Na Śnieżniku"

Najważniejsze turystycznie miejscowości w pobliżu tej części Gór Stołowych: Karłów Pasterka, Radków, Łężyce, Kudowa-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Radków, Wambierzyce, Szczytna, Polanica-Zdrój.

Na szczególną uwagę zasługują miejscowości Karłów i Pasterka, położone u stóp Szczelińca Wielkiego. W bezpośrednim sąsiedztwie Karłowa znajduje się także Masyw Skalniaka z Błędnymi Skałami i Narożnik – czyli dwie kolejne atrakcje, które obok Szczelińca Wielkiego z pewnością znalazłyby się w zestawieniu ,,The Best of Góry Stołowe”, gdyby takie istniało.

W Karłowie znakomitym miejscem noclegowym jest Centrum Szkoleniowo Edukacyjne Parku Narodowego Gór Stołowych, przy którym funkcjonuje najtańszy parking w miejscowości. Spragnieni turystycznego standardu mogą przy CSE wynająć Bacówkę (zadaszone i osłonięte od wiatru pomieszczenie ogniskowe) i względnie tani nocleg w jednym z parkowych budynków. Wyższe wymagania w tym samym przybytku spełnia część hotelowa i restauracyjna Dworku Karłów.

W Pasterce, po drugiej stronie Szczelińca także dogodne dla siebie miejsce znajdzie górołaz ,,z sercem w plecaku” - w schronisku ,,Pasterka”. Turysta z potrzebami rodzinnymi i restauracyjnymi może udać się do klimatycznego hostelu ,,Szczelinka”, w którym niegdyś mieścił się Dom Wczasowy Szczelinka.

Schronisko na Szczelińcu

Nad wymienionymi miejscowościami i miejscami odpoczynku góruje Schronisko ,,Na Szczelińcu”. Obiekt ten od samego początku miał służyć turystom, w przeciwieństwie do większości sudeckich schronisk, które zostały przystosowane do funkcji turystycznych dopiero wtedy, kiedy ich pierwotne przeznaczenie – buda pasterska/pomieszczenie hodowlane – przestało być potrzebne. Z czasem „hodowla" biznesu turystycznego okazała się bardziej opłacalna niż pasterstwo.

Przed schroniskiem znajdują się tarasy widokowe, na których w okresie letnim stoją stoliczki, przy których zostać można do późnych godzin wieczornych, w oczekiwaniu na zachód słońca, na tle którego zobaczyć można oddalone o około 60 km Karkonosze z najwyższym szczytem Sudetów - Śnieżką.

Schronisko oferuje 36 miejsc noclegowych oraz świadczy usługi gastronomiczne. Krótko po II wojnie światowej schronisko nazywało się Schronisko ,,Szwajcarka” z uwagi na tyrolski styl zabudowy.

Ostatecznie rzeczona nazwa pozostała przy innym sudeckim schronisku. Dawna ,,Szwajcarka” jest jednym z dwóch schronisk górskich w Polsce, do którego nie da się dojechać samochodem, kładem czy skuterem śnieżnym. W związku z tym zaopatrywane jest towarową kolejką górską. Za schroniskiem znajduje się wejście na trasę turystyczną.

Noclegi w Górach Stołowych - część czeska, zachodnia część polska i wschodni kraniec poza Parkiem.

Zapleczem noclegowym na wypady w Broumowskie Ściany mogą być miejscowości Pasterka, Radków, Machov, Božanov, Police nad Metují, Martínkovice, Křinice, Broumov.
Te ostatnie znajdują się w pobliżu wspaniałych atrakcji geologicznych, które stanowią Skalne Miasta - Teplickie Skały, Adršpaskie Skały i labirynt skalny w masywie góry Ostaš. Stamtąd blisko już w Pasmo Zaworów, czyli w zachodnią, polską część. Geologiczna atrakcja po polskiej stronie - Rezerwat Głazy Krasnoludków i wymienione czeskie atrakcje znajdą się w zasięgu piechurów nocujących w miejscowościach Gorzeszów, Kochanów, Golińsk, Meziměstí, Mieroszów, Chełmsko Śląskie, Krzeszów i innych pobliskich miejscowości.

Z uwagi na kilkunastokilometrowe odległości między atrakcjami, w tych częściach Gór Stołowych najsprawniej będzie poruszać się samochodem. Mezoregion Brama Lubawska, który oddziela Sudety Środkowe od Sudetów Zachodnich jest znakomitym miejscem, z którego zmotoryzowani mogą uskuteczniać wyprawy w mało znane Góry Stołowe i w mało znane Karkonosze (Grzbiet Lasocki). Przy takiej konfiguracji po wyjazdowym zwiedzaniu Gór Stołowych wieczór można spędzić w drodze na widokową Zadzierną (najwyższe wzgórze Bramy Lubawskiej), na plaży przy zbiorniku Bukówka lub na jego wodach korzystając z własnego sprzętu pływającego.

Warto zaznaczyć, że w czeskiej części Gór Stołowych nie ma możliwości znalezienia noclegu w schroniskowym stylu. Wyjątkiem jest Chata Hvězda, która stale zajmuje się obsługą gastronomiczną. Kwestia możliwości noclegu zmienia się w zależności od pory roku i wielu innych zmiennych, o których warto porozmawiać z zarządcą.

Wschodni kraniec Gór Stołowych znajduje się poza Parkiem Narodowym. Obowiązują tam mniejsze rystrykcje dotyczące wspinaczki skałkowej, niż w PNGS, dlatego region ten urasta do miana najważniejszego, jeśli idzie o wspinaczkę w piachach. W okolicy Szczytnika przebiega Leśny Szlak Wspinaczkowy, którego atrakcją są przygotowane do wspinaczki piaskowcowe skały. W roku 2025 odbędzie się tutaj pierwsza edycja Szczytnik Climbing Festiwal. W miejscowości Szczytna także znajdziemy wiele miejsc noclegowych.

Góry Stołowe opłaty - fakty

Wejście na Szczeliniec Wielki jest płatne.
Pod schronisko zawsze wejdziesz bezpłatnie. Płatne jest wejście na trasę turystyczną, tylko w okresie od wiosny do jesieni.

Trzeba zapłacić za wejście na Błędne Skały.
Na szczyt Stoliwa Skalniaka, w którego masywie jest labirynt Błędnych Skał zawsze możesz wejść bezpłatnie. Płatne jest wejście do labiryntu skalnego, tylko w okresie od wiosny do jesieni.

Bilety do Parku Narodowego Gór Stołowych.
Płatne jest wejście na dwie trasy turystyczne i tylko w okresie od wiosny do jesieni.

Wjazd samochodem na Błędne Skały jest możliwy.
Wjazd jest możliwy tylko w okresie od wiosny do jesieni. Jest płatny.

Zima w Górach Stołowych

W okresie jesienno-zimowym wejście na trasy turystyczne odbywa się na własną odpowiedzialność. Jest bezpłatne.
Fakt!

Zimą na Szczelińcu Wielkim trasa przebiega inaczej niż latem! 
Fakt!

Przejście przez trasy turystyczne w Masywie Skalniaka i Szczelińca Wielkiego jest płatne w okresie: wiosna-jesień. Co roku płatny okres zaczyna się i kończy w innych datach, dlatego konieczne jest sprawdzenie tej kwestii bezpośrednio przed planowaną wycieczką na stronie Parku Narodowego Gór Stołowych. Zwykle płatny okres zaczyna się pod koniec kwietnia i kończy w listopadzie.

Wejście do Parku Narodowego Gór Stołowych

Park Narodowy z uwagi na swoją podstawową działalność - ochronę przyrody, wprowadził limity ilości osób odwiedzających trasy turystyczne. Dostępność można sprawdzać na stronie Parku. Jest możliwość wcześniejszej rezerwacji.

W przypadku Błędnych Skał możliwy jest wjazd na tak zwany ,,górny parking”, czyli zdobycie szczytu stoliwa samochodem lub autokarem. Wjazdy są dodatkowo płatne. Na szczyt masywu prowadzi jedna asfaltowa droga. Ruch odbywa się wahadłowo. O pełnych godzinach są wjazdy, a o ,,w pół” zjazdy. Wjeżdżający i pozostawiający samochód osobowy na górze nie są zobowiązani do zjazdu w określonym czasie. Auto może czekać nawet kilka godzin. Wieczorem droga zjazdowa jest jednak zamykana. Pojazd może zostać uwięziony na szczycie do dnia następnego!

Ze względów logistycznych w przypadku autokarów przestrzegany jest limit 90 minut. Zasada dotychczas nie znalazła odzwierciedlenia w żadnym regulaminie.

Ochrona przyrody - Park Narodowy Gór Stołowych

Pośród form ochrony przyrody na całym terenie Gór Stołowych najważniejszą formą ochrony jest oczywiście Park Narodowy Gór Stołowych, który powstał w 1993 roku. Park ma powierzchnię 63,39 km2, a w jego granicach znajdują się także część mikroregionu Wzgórza Lewińskie, które są jedynym pomniejszym regionem w podziale fizjograficznym Gór Stołowych.

Co chroni Park Narodowy Gór Stołowych?

Przyrodę ożywioną i nieożywioną, która jest w jego granicach:

Skały

O wyjątkowości Parku świadczy między innymi to, że przyczynkiem do wprowadzenia w Górach Stołowych najwyższej formy ochrony przyrody (parku narodowego), była potrzeba ochrony rzeźby skalnej. To w Górach Stołowych powstała jedna z pierwszych ścieżek edukacyjnych w Sudetach. Dotyczyła właśnie geologii i istnieje do dziś (Ścieżka Skalnej Rzeźby).

Rośliny

Pośród wielu gatunków roślin w granicach Parku  na szczególną uwagę zasługują rzadkie gatunki z rodziny storczykowatych np. jedyne stwierdzone po II wojnie światowej w Sudetach, stanowisko Storczycy Kulistej lub znajdująca się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (zagrożona wyginięciem) Sosna Błotna.

Zwierzęta

Czy w Górach Stołowych są wilki?
Pośród fauny Gór Stołowych szczególne emocje budzi stale już pojawiająca się rodzina wilków (wilk szary Canis lupus), największe zagęszczenie populacji sóweczki oraz jedyne naskalne stanowiska sokoła wędrownego w Polsce (Masyw Narożnika i nad radkowskim kamieniołomem).

Góry Stołowe z psem

Czy do Parku Narodowego Gór Stołowych można wejść z psem?
Wilczy przyjaciel człowieka - pies (Canis lupus familiaris) wraz ze swoim opiekunem, w PNGS, nie może poruszać się po terenach objętych ochroną ścisłą i czynną. Labirynt Błędnych Skał dla psio-ludziej wycieczki jest całkowicie niedostępny. Wycieczka z psem na Szczeliniec Wielki musi zakończyć się przy Schronisku. W każdym przypadku należy używać smyczy. Psie ograniczenia wynikają wprost z ustawy o ochronie przyrody i oczywistych powodów społecznych (bezpieczeństwo i komfort innych turystów). Na wyobraźnię działa fakt, że spotkanie zwaśnionych kuzynów - psa i wilka, może być tragiczne w skutkach.

Fakt przebywania w Parku Narodowym zobowiązuje górołazów do przestrzegania regulaminu. Jednym z ważniejszych punktów reglaminu jest ten informujący o możliwości poruszania się tylko znakowanymi szlakami turystycznymi oraz ścieżkami dydaktycznymi.

Szlaki w Górach Stołowych

Jakim szlakiem na Szczeliniec Wielki?

Na szczyt Szczelińca Wielkiego i przez trasę turystyczną wewnątrz Szczelińca prowadzi wspomniana już ścieżka edukacyjna - Ścieżka Skalnej Rzeźby. Znakowana jest standardowym dla ścieżek edukacyjnych białym kwadratem z poprzecznym zielonym pasem. Od Karłowa ścieżka pokrywa się ze szlakami turystycznymi żółtym i czerwonym (GSS), oraz z ziemio-kłodzkim szlakiem papieskim (żółty krzyż na postumencie) i szlakiem błogosławionego księdza Gerharda Hirschfeldera (H z krzyżem). W okresie od wiosny do jesieni funkcjonuje trasa wejściowa i zejściowa. Zasadnicze podejście od strony Karłowa odbywa się kamiennymi schodkami, wyposażonymi w barierki. Na tym odcinku ścieżce towarzyszy już tylko szlak żółty, który w pewnym momencie od ŚSR się odłącza. Od tego miejsca pozostaje około 10 minut do wspaniałych widoków i schroniskowych uciech.

Ścieżka Skalnej Rzeźby ma około 10 km i kilkanaście stanowisk z opisami. Podróżując od stanowiska do stanowiska, po zobaczeniu Szczelińca Wielkiego, dotrzeć można do Radkowa, odwiedzając po drodze miejscowość Pasterka i kaskady rzeki Pośny. Najczęściej używanym odcinkiem ŚSR jest ,,pętla szczelińcowa", czyli dojście schodkami do schroniska, odwiedziny najwyższego miejsca na Szczelińcu Wielkim- Tronu Pradziada, przejście przez Piekiełko, dojście na Tarasy Południowe i zejście schodkami do węzła wspomnianych wcześniej szlaków (część płatna w okresie od wiosny do jesieni), skąd wrócić można z powrotem do Karłowa. W tym miejscu swój początek ma też niebieski szlak turystyczny, który pełni funkcję łącznika. Przez 1,5 km prowadzi on podnóżem Szczelińca Małego (objętego ochroną ścisłą), by skończyć się po drugiej stronie masywu. Wiosną  2025 r. w tym miejscu powstanie strefa odpoczynku dla turystów pieszych, która zastąpi dotychczasowy parking. Obowiązywał będzie tam zakaz parkowania. Na punktach skrajnych szlaku niebieskiego w okresie od wiosny do jesieni są bezpłatne toalety typu toi-toi.

Przejście klasyczną pętelką po Szczelińcu Wielkim w wariancie letnim z Karłowa do Karłowa wg. aplikacji mapowych zajmuje około godziny. Liczne punkty widokowe i różnorodny charakter trasy- wąskie skalne uliczki, konieczność korzystania z łańcuchów, szczeliny, przesmyki i tarasy sprawiają, że przejście trwa około trzech godzin. Posiłek w schronisku sprawić może, że przejście trasy potrwa jeszcze dłużej.

Jak wejść na Błędne Skały?

Jedną z alternatyw dla wjazdu na szczyt stoliwa Skalniaka pojazdem mechanicznym jest start z małego bezpłatnego parkingu na, będącej formalnie częścią Kudowy-Zdroju, Bukowinie Kłodzkiej. Cała wycieczka potrwa około 3 godzin. Na początku podążać trzeba w ślad za zielonymi oznaczeniami szlaku pieszego, który na podejściu biegnie wraz ze Szlakiem Papieskim. Po dotarciu do górnego parkingu należy skręcić w lewo. Po 100 metrach podróży Głównym Szlakiem Sudeckim (znaki czerwone) po prawej stronie, schodkami do góry wchodzi się do labiryntu. Emocjonująca przeprawa pośród skał będących scenerią do niejednego filmu (np. Opowieści z Narnii) kończy się na rozległym placu, z którego skręcając w lewo, znów szlakiem czerwonym (GSS), ale w przeciwnym kierunku, dojść można do wejścia do labiryntu. W około 25 minut schodząc po swoich śladach można dotrzeć na miejsce startu wycieczki. Od wiosny 2025 z górnego parkingu pętelką prowadziła będzie 322 metrowa kładka, z której skorzystać będą mogły także osoby niepełnosprawne. Kładka umożliwi zobaczenie z bliska i dotknięcie skał budujących skalny labirynt.

Uwaga wąsko! Na Szczelińcu Wielkim i w labiryncie Błędnych Skał tworzą się korki! Uświadomieni w tym temacie turyści, jeśli to bezpieczne i możliwe, chcąc zrobić zdjęcie lub doń zapozować, robią krok w bok, aby przepuścić maszerujących za swoimi plecami.
O konieczności uskutecznienia takiego aktu kurtuazji na trasie przypominają przewodnicy górscy.

Na Szczeliniec Wielki i Błędne Skały z przewodnikiem.

Regulamin Parku Narodowego zobowiązuje grupy zorganizowane do korzystania z usług przewodników górskich z uprawnieniami na Sudety. Prócz wspomnianego powyżej udrażniania skalnych uliczek, czyli funkcji porządkowych, przewodnicy przede wszystkim realizują jedno z bardzo ważnych założeń parków narodowych - edukację przyrodniczą.

Zawodowe przewodnictwo w Europie miało swój początek w Górach Stołowych w pierwszej połowie XIX wieku. Planowana była militaryzacja Szczelińca Wielkiego. Młody Franciszek Pabel z Karłowa, miłośnik i znawca rzeczonej góry wprowadził na szczyt pruskich inżynierów. Plany nie doszły do skutku, za to wieści o pięknie Szczelińca Wielkiego i krasomówczym rozmachu Franciszka sprawiła, że stał się on pierwszym licencjonowanym przewodnikiem. To dzięki Pablowi przewodnictwo straciło swój tragarski charakter i zmieniło się w dyscyplinę łączącą aktywność fizyczną z niekiedy popularnonaukowymi treściami.

Góry Stołowe to znacznie więcej niż Szczeliniec Wielki i Błędne Skały. Oba turystyczne hot spoty są jednak wspaniałym wstępem, do poznawania innych ich części. Mam nadzieję, że informacje zawarte w powyższym artykule sprawią, że czytelnik łatwiej odnajdzie się w Górach Stołowych, kiedy zdecyduje się je odwiedzić. Przedstawione szerokie tło, pozwoli nie tylko podziwiać przepiękne krajobrazy i przyrodę, ale też zrozumieć kształtujące je procesy, co pozwoli ,,poznać się” z tym przepięknym regionem, niczym z przyjaznym nam człowiekiem.

Pozostawiam stołowogórską checklistę. Życzę odhaczania w terenie!

Przewodnik górski sudecki Adam Bator

Co  zobaczyć w Górach Stołowych?

Stołowogórska checklista:

• Skalne Grzyby - Ścieżka Skalnych Grzybów,
• Narożnik,
• Fort Karola,
• Skalna Czaszka,
• Białe Skały,
• Niknąca Łąka,
• Radkowskie Bastiony,
• Wodospad Pośny,
• Łąki Pasterskie,
• Skały Puchacza,
• Pielgrzym,
• Leśny Szlak Wspinaczkowy,
• Zamek Leśna Skała,
• Broumowskie Ściany,
• Mieroszowskie Ściany,
• Ostaš,
• Teplickie Skalne Miasto,
• Adršpach - Skalne Miasto.