Pasmo górskie Bieszczady wiadomości

Rzuć wszystko i wyjedź w Bieszczady

To niezwykle popularne powiedzenie najlepiej świadczy o pozycji, które Bieszczady zajmują w naszej kulturze. Mit “polskiego Dzikiego Zachodu”, choć dziś nadszarpnięty już przez turystykę masową, wciąż ma się dobrze. Skąd jednak wziął się ten fenomen? Tradycyjnie to przecież Tatry rozpalały wyobraźnię artystów i poetów. Dopiero po II wojnie światowej zachwyt Bieszczadami zaczął przenikać ze świata kultury i turystyki do świadomości zbiorowej. 

W latach ‘60 Wojciech Młynarski śpiewał: „I po prostu wyjedź w Bieszczady, Tak jak rano jedzie się do biura!”. Coraz więcej turystów w kolejnych dekadach wybierało się na połoniny, żeby doświadczyć tego tajemniczego, bieszczadzkiego piękna. W promowaniu ich walorów pomogli artyści, poeci i górscy włóczędzy. Każdy, kto z Przełęczy Wyżnej kieruje się na Połoninę Wetlińską, jednym z najliczniej uczęszczanych szlaków w Bieszczadach, przechodzi obok dwóch głazów spiętych odkutą z metalu rzeźbą bani cerkiewnej. To symboliczny grób Jerzego Harasymowicza, nazywanego poetą ludzi gór. Dużą część swojej twórczości poświęcił Bieszczadom. Po śmierci zgodnie z życzeniem jego prochy zostały rozsypane z helikoptera nad bieszczadzkimi grzbietami.

Inna kultowa postać, Wojciech Bellon, założyciel Wolnej Grupy Bukowina, dla wielu był bardem Bieszczadów. Bohaterem jednej z najpopularniejszych piosenek Bellona, tytułowym „Majstrem Biedą” jest z kolei legendarny wędrowiec bieszczadzki Władek Nadopta. Obaj panowie mieli podobno spotkać się przypadkiem na wspomnianej Przełęczy Wyżnej. Jeden szukał wolności, drugi weny twórczej, a znaleźli siebie nawzajem. 

Anioły bieszczadzkie, bieszczadzkie anioły

Dużo w Was radości i dobrej pogody

Bieszczadzkie anioły, anioły bieszczadzkie

Gdy skrzydłem Cię musną, już jesteś ich bratem
 

Bieszczadzkie Anioły - Stare Dobre Małżeństwo

Zmiany granic w Bieszczadach

Powojenna granica Polski na terenie Bieszczadów oparta była częściowo o linię demarkacyjną z 1939 roku. Biegła Sanem do góry Jawor gdzie odbijała na północny-wschód, pozostawiając część obecnych Bieszczadów na obszarze ZSRR. W 1951 roku doszło jednak do wymiany terytoriów. Moskwa upatrzyła sobie kopalnie węgla kamiennego na ziemi sokalskiej (fragment województwa lubelskiego). Polska w zamian “odzyskała” tereny obecnych Bieszczadów i Gór Sanocko-Turczańskich, w tym m.in. miejscowości Krościenko, Ustrzyki Dolne, Czarna i Lutowiska. 

Na jakie części dzielą się Bieszczady?

W obręb polskich Bieszczadów, czyli Bieszczadów Zachodnich wliczamy: 
 

• Pasmo Wysokiego Działu - położone w Cieśniańsko-Wetlińskim Parku Krajobrazowym, z najwyższym Wołosaniem (1071 m n.p.m.) zwanym Patryją. W jego obrębie leży miejscowość Cisna oraz Bacówka PTTK pod Honem. 
   
• Pasmo Graniczne - wzdłuż jego grzbietu biegnie granica państwowa ze Słowacją i Ukrainą. Tutaj znajduje się Krzemieniec (1221 m n.p.m.) z trójstykiem granic oraz jeden z najchętniej odwiedzanych przez turystów szczytów, Wielka Rawka (1307 m n.p.m.)
   
• Pasmo Łopiennika - położone w centralnej części Bieszczadów, niezbyt popularne turystycznie, z najwyższym Łopiennikiem (1069 m n.p.m.)
   
• Gniazdo Falowej i Czereniny - rozciągające się między dolinami Solinki i Wetlinki, z najwyższą Falową (968 m n.p.m.) i Czereniną (983 m n.p.m.)
   
• Bieszczady Połonińskie, zwane Wysokimi - najwyższa i najbardziej rozpoznawalna część Bieszczadów. W jej obszar wchodzi Gniazdo Tarnicy (1346 m n.p.m.) oraz masywy Połonin Caryńskiej (1297 m n.p.m.) i Wetlińskiej (1255 m n.p.m.)
   
• Otryt - masyw górski w kształcie wału o długości 18 km, zakończony kulminacją Trohańca (939 m n.p.m.), w którego pobliżu znajduje się legendarna Chata Socjologa

Czy Bieszczady to Beskidy? Skąd wzięła się nazwa „Bieszczady”?

Krótka odpowiedź brzmi: tak. Bieszczady są południowo-wschodnią częścią polskich Beskidów. Znajdują się w Beskidach Wschodnich i tym samym Karpatach Wschodnich. Obszar popularnie nazywany w Polsce “Bieszczadami” obejmuje wyłącznie Bieszczady Zachodnie, ich wschodnia część leży na terenie Ukrainy . W obręb Bieszczad często błędnie wlicza się również Góry Sanocko-Turczańskie, które stanowią jednak odrębną jednostkę fizjograficzną.

Nazwa Bieszczadów nie wzięła się, jak podają legendy, od diabłów, biesów ani czadu. Naukowcy nie są jednomyślni w sporze o etymologię słowa “Bieszczad”. Najstarsza, bo pochodząca od Ptolemeusza, teoria wiąże jego genezę ze starożytnym ludem Biessów. Inna, z początków XX w., łączy słowa “Bieszczad” i “Beskid” z germańskim beshêt lub beskēt oznaczającym “przedział” terenu lub wód. 

Z czego słyną Bieszczady?

Przede wszystkim z przyrody: zielonych lasów, porośniętych murawami połonin i dzikiej zwierzyny drapieżnej (niedźwiedzi, wilków, rysi) liczniej tu występującej niż w innych górskich pasmach Polski. Na wszystkie te elementy bieszczadzkiego krajobrazu ogromny wpływ wywarła działalność człowieka. Masowa wycinka lasów, łowiectwo i hodowla spowodowały znaczną degradację środowiska naturalnego, które po opustoszeniu musiały “zdziczeć” na nowo.

Bardziej spostrzegawczy obserwatorzy przyrody zauważą, że Bieszczady różnią się od innych pasm górskich układem pięter roślinności. Zazwyczaj w Beskidach jest ich 5: piętro pogórza, regiel dolny, regiel górny, piętro kosodrzewiny oraz hale (na Babiej Górze). Bieszczadzkie lasy natomiast z piętra pogórzańskiego przechodzimy w liściasty regiel dolny, z którego wychodzimy na połoniny, położone zazwyczaj powyżej 1200 m n.p.m. Trudno jednoznacznie określić przyczynę tej osobliwości. Najbardziej prawdopodobną wydaje się połączenie skutków pasterstwa górskiego ze specyficznym klimatem. Bieszczady są również największą ostoją niedźwiedzi w Polsce. Żyje ich tutaj nawet 90% krajowej populacji, czyli (uśredniając różne wyliczenia) około 100-180 osobników. 

Ochrona przyrody w Bieszczadach

Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim największym parkiem narodowym w Polsce i jednocześnie największym w polskich górach. Powołany w 1973 roku i trzykrotnie rozszerzany, obecnie obejmuje masywy połonin Wetlińskiej i Caryńskiej, część Pasma Granicznego, Gniazdo Tarnicy oraz enklawę obejmującą łąki w górnej części doliny Sanu. Jest częścią Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”  a jego najcenniejsze lasy bukowe (stanowiące około 11% powierzchni) wpisane są na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Chroni przede wszystkim lasy liściaste i piętro połonin, a 70% jego powierzchni objęte jest ochroną ścisłą.

Oprócz parku narodowego w Bieszczadach znajdują się 2 parki krajobrazowe: Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy i Park Krajobrazowy Doliny Sanu, stanowiące otulinę dla BdPN. Ich uzupełnieniem jest 11 bieszczadzkich rezerwatów przyrody.

Noclegi i atrakcje w Bieszczadach

W dolinach bieszczadzkich miejscowości dostępna jest obszerna prywatna baza noclegowa. Hotele, pensjonaty, domki letniskowe, pola kempingowe i namiotowe rozsiane są po całym regionie. Najpopularniejsze miejscowości wypoczynkowe Bieszczadach, oferujące wiele atrakcji turystycznych to m.in. Ustrzyki Górne, Cisna, Wetlina czy Smerek.

Nie ma tutaj typowych dla Beskidów schronisk górskich. Pod egidą PTTK funkcjonują dwa obiekty położone w miejscowościach: Dom Wypoczynkowy PTTK Wetlina oraz Bar i Noclegi Kremenaros PTTK. Oprócz tego w Bieszczadach znajdują się trzy Bacówki PTTK (czyli mniejsze schroniska górskie, tzw. moskałówki): Jaworzec, Pod Małą Rawką i Pod Honem. Należy pamiętać, że funkcjonująca niegdyś jako schronisko Chatka Puchatka obecnie nie oferuje noclegów. Od ukończenia remontu w 2022 roku obiekt prowadzi skromną gastronomię i służy za schron turystyczny. 

Górską bazę noclegową uzupełniają tzw. chatki studenckie. Zazwyczaj są to oferujące podstawowe warunki bytowe proste drewniane chaty. W Bieszczadach należą do nich legendarna Chata Socjologa na Otrycie, Chata na Końcu Świata w Łupkowie, Chata Huczwice koło Baligrodu oraz Koliba Studencka Przysłup Caryński. Środowiska studenckie prowadzą również górskie bazy namiotowe. Dwie takie bazy znajdują się na terenie Bieszczadów: „Łopienka, w paśmie Łopiennika oraz „Rabe", w paśmie Wysokiego Działu. 

Dwa obiekty oferujące nocleg prowadzi też Bieszczadzki Park Narodowy i jest to Camping Górna Wetlinka pod Połoniną Wetlińską oraz pole namiotowe w Bereżkach, na północno wschodnim skraju masywu Połoniny Caryńskiej.

Szlaki piesze, trasy narciarskie i kolejka leśna

Najważniejsze atrakcje Bieszczad, to przede wszystkim turystyczne szlaki piesze. W Wołosatem znajduje się jeden ze skrajnych punktów Głównego Szlaku Beskidzkiego, stanowiący (zależnie od wybranego kierunku marszu) początek albo koniec wędrówki. Liczy około 500 km i jest najdłuższym szlakiem w polskich górach. Na terenie Bieszczadów biegnie przez Połoninę Bukowską, Gniazdo Tarnicy, Połoniny Caryńską i Wetlińską, miejscowość Cisną, pasmo Wysokiego Działu aż do Komańczy. Znaczony jest kolorem czerwonym.

Drugim najdłuższym w Bieszczadach jest znakowany na niebiesko szlak Rzeszów-Grybów, zwany również Karpackim albo Granicznym. Ma długość 429 km i biegnie przez Pogórze Przemyskie, Góry Sanocko-Turczańskie, Bieszczady aż w Beskid Niski. Ogromna jego część znajduje się w Paśmie Granicznym, gdzie prowadzi przez ciekawe miejsca: pod Wielką Rawką na Krzemieniec (gdzie stykają się granice Polski, Słowacji i Ukrainy), przez Rabią Skałę, Okrąglik czy Balnicę, na której znajduje się stacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej. Wybierając się do Bieszczadzkiego Parku Narodowego pamiętajmy o zakupie biletów.

Funkcjonująca od XIX wieku najpierw jako transport publiczny, następnie po II wojnie światowej do transportu drewna kolej w 1997 roku została uruchomiona jako atrakcja turystyczna. Obecnie jeździ na dwóch trasach - z bazy w Majdanie do Balnicy i w drugą stronę, do Dołżycy. Bilety i rozkład dostępne online na stronie kolejka.bieszczady.pl.

Fani białego szaleństwa też znajdą w Bieszczadach coś dla siebie. W Kalnicy, miejscowości położonej na skraju BdPN, u podnóży zachodnich zboczy masywu Połoniny Wetlińskiej, znajduje się ponad 600-metrowy wyciąg narciarski z trzema trasami zjazdowymi i torem do snow-tubingu. Nie jest to jednak jedyny tego typu ośrodek w Bieszczadach. Drugi leży na terenie Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego, w okolicy Baligrodu. Wyciąg należy do Ośrodka Rekreacyjno-Wypoczynkowego Bystre i ma 800 metrów długości. Wytyczono tam dwie trasy zjazdowe o różnym poziomie trudności. 

Entuzjaści biegów górskich doskonale odnajdą się w Bieszczadach. Mogą tutaj korzystać nie tylko z turystycznych szlaków pieszych, ale także dziesiątek kilometrów przygranicznych tras biegowych wyznakowanych śladem popularnych biegów.

Wydarzenia w Bieszczadach

Intensywne doznania sportowe zapewnią organizatorzy zawodów biegowych. Fundacja Bieg Rzeźnika co roku organizuje je w Cisnej i okolicach. Odbywają się na różnych dystansach, od ultramaratońskiego 175 km przez tradycyjny maraton po krótkie biegi na 5 km, a nawet turystyczne marsze piesze. Niedaleko, bo w miejscowości Dołżyca, organizowane są również coroczne zawody Ultra-Bies na dystansach od 130 km po 10 km oraz biegi dla dzieci.

Nie samym sportem człowiek żyje, z czego świetnie zdaje sobie sprawę lokalny świat kultury. W Lutowiskach i Dwerniku odbywa się Bieszczadzki Festiwal Filmowy “Ale CZAD!, którego celem jest promowanie filmów związanych z Podkarpaciem. Co roku w Bieszczady zjeżdżają się też miłośnicy bluesa, żeby wziąć udział w Spotkaniach Muzycznych “Bies Czad Blues”. Cisna od kilkunastu lat jest miejscem organizacji Festiwalu Natchnieni Bieszczadem, którego uczestnicy mogą liczyć na koncerty, jarmarki lokalnego rękodzieła, warsztaty rzemiosła, wystawy fotograficzne i wiele innych.