Najlepsza czołówka na nocne wędrówki. Jak ją wybrać?

Tekst Kuba Woźniak

Na przestrzeni lat korzystałem z najróżniejszych rozwiązań, od klasycznych Petzli na paluszki AAA, przez mocne, nowoczesne czołówki, aż po latarki o mocy kilkunastu tysięcy lumenów. Z rozkoszą biorę udział w całonocnych marszach i niejedną noc zarwałem na rowerze. Bazując na własnym doświadczeniu podpowiem Wam w tym tekście, o czym warto wiedzieć przed wyborem odpowiedniej czołówki.

Przeczytaj nowe e-wydanie Magazynu Na Szczycie

Na początek, pamiętajcie o tym, że pomiary parametrów latarkowych przeprowadzane są zgodnie z normą ANSI FL1. To standard opracowany w 2009 roku, wyznaczający metody pomiaru, między innymi mocy (lumeny), czasu pracy, zasięgu wiązki, odporności na wodę i upadki. W zamyśle zapewnia to jednolite testowanie i porównywalność. W praktyce niektóre wyniki tych testów są mało wartościowe i nie odwzorowują realnego użycia - w efekcie, nie ułatwiają wyboru. Poniżej wyjaśniam dlaczego.

Maksymalna jasność latarki to wartość dumnie wyeksponowana na każdym opakowaniu. 300, 500, 1000, 4000 lumenów… Niestety, nie mówi to zbyt wiele o rzeczywistych parametrach użytkowych. Informuje nas jedynie, jaką maksymalną moc wygeneruje dany model po 30 sekundach od włączenia, zgodnie z normą ANSI FL1. W kolejnych minutach, wskutek przegrzania, większość latarek wymusza przełączenie na niższy tryb (tzw. step-down), by zapobiec uszkodzeniom.

Najmocniejszy, stały, utrzymywany przez wiele godzin tryb pracy to z reguły 20-30 proc. deklarowanego maksimum. Oznacza to, że szukając latarki oferującej przez wiele godzin stabilne 300 lumenów musicie rozglądać się za modelami o deklarowanej mocy 1000-1500 lm – tylko tak unikniecie rozczarowania.

Warto pamiętać przy tym, że percepcja jasności przez ludzkie oko ma charakter logarytmiczny (prawo Webera-Fechnera). To oznacza, że podwojenie lumenów (np. z 100 na 200) nie podwaja odczuwanej jasności. Potrzeba 10 razy więcej lumenów (np. z 100 na 1000), żebyśmy zauważyli podwojenie jasności. Dlatego małe wzrosty lumenów przy wysokich wartościach są mniej zauważalne. Okolice 300-400 lumenów są przez większość osób postrzegane jako w pełni satysfakcjonujące. I słusznie – strumień świetlny o tej mocy wystarcza do sprawnego przemieszczania się po szlaku, nawet w kiepskich warunkach.

Maksymalny zasięg światła to kolejny z parametrów, które łatwo odczytać jako “więcej znaczy lepiej”, jednak rzeczywistość jest bardziej złożona. Sposobem na zwiększenie zasięgu, bez zmiany ilości emitowanego światła, jest modyfikacja optyki (reflektora lub soczewki). Im bardziej skupiona wiązka światła tym większy zasięg, lecz efektem ubocznym jest zaburzenie widzenia peryferyjnego. Niedoświetlone obrzeża zlewają się z mrokiem w jedną ciemną plamę, a my odruchowo podążamy wzrokiem za centralnym, najjaśniejszy punktem w polu widzenia - zupełnie inaczej niż za dnia, gdy nieustannie skanujemy oczami większość kadru. Na krótkim spacerze nie jest to uciążliwe, ale przy dłuższej aktywności zdecydowanie pogłębia poczucie narastającego zmęczenia i dezorientacji.

Właśnie dlatego do aktywności pieszych preferuję i polecam czołówki o możliwie szerokiej wiązce, bez imponującego zasięgu. Inaczej sprawa ma się na rowerze lub nartach - wraz ze wzrostem prędkości rośnie istotność dobrego doświetlenia trasy przed sobą. Kluczem do satysfakcjonującego wyboru jest więc, przede wszystkim, zrozumienie własnych potrzeb. Na szczęście na rynku są też modele łączące oba rodzaje optyki (throw - wiązka skupiona, daleki zasięg plus flood - wiązka rozmyta, bliski zasięg), np. dzięki użyciu osobnych emiterów.

Jak ocenić rozkład światła, bazując na specyfikacji technicznej? W opisie latarki możecie trafić na parametr jasności kątowej, z podziałem na hotspot (najjaśniejsza, centralna część strumienia świetlnego) i spill (światło otaczające hotspot, rozproszone, mniej intensywne). Do marszu i biegów używam latarki o rozkładzie 70°/120°, na kask rowerowy zapinam czołówkę o bardziej skupionej wiązce 35°/85°.

Drugim parametrem pomagającym określić rozkład emitowanego światła jest światłość, wyrażana w kandelach (cd). To właśnie ona określa, jak intensywne wydaje się światło latarki w konkretnym kierunku. Nasze oczy silniej reagują na światło skupione w jednym punkcie, co przekłada się na subiektywne poczucie „mocniejszego” świecenia. Porównując dwie latarki o tej samej mocy (np. 1000 lumenów), ta o wyższej światłości będzie oferowała bardziej skupioną wiązkę o większym zasięgu.

Norma ANSI FL1 wyraźnie określa sposób pomiaru czasu pracy dla danego trybu. Zapis “100lm/12h” nie oznacza, że latarka będzie świecić z mocą 100 lumenów przez 12 godzin. Czas liczymy od włączenia latarki na danym trybie, aż do spadku mocy do zaledwie 10 procent pierwotnej wartości. Na naszym przykładzie, po 12 godzinach latarka wyemituje jedynie smętne 10 lumenów - realny czas pracy jest więc radykalnie krótszy niż mierzony zgodnie z normą.

By uzyskać rzetelny obraz, warto sięgnąć po wykresy mocy w czasie (tzw. runtime graph) publikowane przez niektórych producentów (np. Fenix) oraz recenzentów. Najłatwiej szukać ich w internecie pod hasłem “model latarki + runtime graph”. Najbardziej pożądanym jest możliwie płaski wykres, co świadczy o bardzo dobrej stabilizacji, tzn. zdolności latarki do utrzymywania danego poziomu mocy, bez wyraźnego spadku, aż do wyczerpania ogniwa.

Osobiście od czołówki oczekuję właśnie takiej stabilizacji - równomiernego światła tak długo jak to możliwe, a po rozładowaniu wymiana ogniwa na nowe i kontynuowanie pracy.

Zacznijmy od odrobiny historii. Przeterminowanym standardem jest zasilanie 3xAAA, technologiczny relikt lat 90. Pierwsze diody LED wymagały stosunkowo wysokiego napięcia (~3,5-4,5V), a najprostszym i najtańszym sposobem ich zasilenia, bez dodatkowych układów regulujących, było szeregowe połączenie trzech baterii AAA, by uzyskać napięcie 4,5V (1,5V na baterię). Tak powstały pierwsze czołówki LED, tanie i nieskomplikowane.

Nowoczesne diody LED (lata 2010+) pracują na niższym napięciu (~2,7-3,6V), co doskonale współgra z akumulatorami litowo-jonowymi (3,7V), dostępnymi w wielu rozmiarach. Pod względem wydajności te ogniwa zdecydowanie przewyższają jednorazowe baterie alkaliczne (1,5V), litowe (1,5V) oraz ładowalne Ni-Mh (1,2V), gromadząc średnio dwukrotnie więcej energii w stosunku do masy. Jedno dobre ogniwo 18650 (~50g) gromadzi tyle energii, co aż dziewięć baterii alkalicznych AAA (łączna masa ~105g)!

Zmysłem wzroku odbieramy aż 80 proc. informacji o otoczeniu, dlatego im więcej światła wokół nas, tym lepiej orientujemy się w przestrzeni. Zależnie od potrzeb ugeruję wybór jako standardu zasilania: 

• 16340/18350 (~700-1100 mAh; ~20g): bardzo kompaktowe ogniwa, doskonałe do małych latarek, od których nie oczekujemy ściany światła. 

• 14500 (~900 mAh, ~20g): rozmiar baterii AA, które mogą być stosowane zamiennie. Doskonały wybór dla osób szukających niewielkiej, uniwersalnej latarki z łatwo dostępnym alternatywnym zasilaniem klasycznymi bateriami AA. Dobre do zastosowań rekreacyjnych, lecz za słabe na wielogodzinne marsze. 

• 18650 (~3200 mAh, ~50g): złoty środek, spora pojemność przy rozsądnym gabarycie. Latarki z zasilaniem 1x18650 świetnie sprawdzają się na całonocnych marszach/biegach, oferują dużo światła przez wiele godzin, lecz z uwagi na ciężar wymagają dodatkowego, centralnego paska do stabilizacji na głowie.

• 21700 (~4800 mAh, ~70g): te ogniwa królują pod kątem gęstości energetycznej, stąd ich popularność w latarkach o zwiększonej mocy i czasie działania. Czołówki zasilanej 1x21700 używam na kasku rowerowym - sprawdza się fenomenalnie. 

• Akumulator wbudowany (~700-1500 mAh): najlżejsze z rozwiązań, lecz obarczone wszystkimi wadami integralności - trudna wymiana w przypadku uszkodzenia, spadek wydajności z biegiem czasu, brak możliwości wymiany rozładowanego akumulatora. Mimo wszystko warte rozważenia, w tej kategorii znajdują się bardzo ciekawe ultralekkie modele.

Uwaga: Choć oznaczenia ogniw, takie jak 18650 czy 21700, odnoszą się do ich średnicy i długości (np. 18 mm × 65 mm), w rzeczywistości długość może się różnić w zależności od producenta. Wynika to z zastosowania różnych systemów zabezpieczeń (np. przed przeładowaniem, zwarciem czy przegrzaniem), które mogą zwiększać całkowitą długość ogniwa nawet o kilka milimetrów. Warto mieć to na uwadze, szczególnie przy zakupie zapasowych akumulatorów – nie wszystkie będą pasować do każdej latarki.

Temperatura barwowa diody LED, czyli w uproszczeniu “kolor bieli”, najczęściej waha się w przedziale od 3000 K (ciepła, żółta barwa światła), 4500 K (neutralna biel) po 5800 K (biel zimna, niebieskawa). Im niższa wartość, tym naturalniejsze i przyjemniejsze wydaje nam się światło, i mamy ku temu ewolucyjne powody. Przywykliśmy do ciepłej, bursztynowej poświaty bijącej od ognisk po zmroku. Zimniejsze światło przekłada się wprawdzie na zasięg większy o 5-15 proc., lecz zwiększony kontrast i mniej naturalne kolory przy dłuższym doświadczeniu powodują efekt zbliżony do prześwietlonego zdjęcia. Widać wprawdzie więcej, ale niekoniecznie lepiej.

Pozostałe aspekty są mniej złożone i bardziej intuicyjne. Latarki z metalowym korpusem będą solidniejsze, lecz droższe i cięższe od modeli wykonanych z tworzyw sztucznych. Bezstopniowa regulacja kąta świecenia jest wygodniejsza niż indeksowana. Paski lub gumki w opasce kiedyś się rozciągną, a nie w każdym modelu da się je łatwo wymienić. Magnetyczne złącza są niestandardowe, lecz szczelniejsze i trwalsze mechanicznie od portów USB. Nie ma za mocnych latarek, są tylko za małe baterie.

Polecam wybór latarki z ciepłą barwą światła, dobrą stabilizacją jasności oraz szeroką, rozproszoną wiązką, szczególnie do spokojnych aktywności pieszych. W przypadku szybszych form ruchu – jak bieganie czy jazda na rowerze – warto rozważyć modele z hybrydową lub bardziej skupiającą wiązkę optyką. Do zastosowań trwających dłużej niż kilka godzin rekomenduję zasilanie ogniwami 18650 lub 21700 – mniejsze źródła energii mogą okazać się niewystarczające.

• Materiał obudowy: latarki z aluminiowym korpusem są bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne, ale jednocześnie cięższe i droższe niż modele wykonane z tworzyw sztucznych.

• Odporność na warunki zewnętrzne: klasa wodoodporności, np. IP68 oznacza pełną ochronę przed pyłem oraz możliwość zanurzenia w wodzie do głębokości 2 metrów przez 30 minut. Równie istotna jest odporność na upadki – dobrej jakości latarki wytrzymują upadek z wysokości 1 metra lub więcej, co ma znaczenie w przypadku intensywnego użytkowania w terenie. Wiele modeli działa niezawodnie w szerokim zakresie temperatur – najczęściej od minus 30 stopni Celsjusza do plus 45. To pozwala na użytkowanie zarówno w warunkach zimowych, jak i podczas upałów.

• Regulacja kąta świecenia: wygodniejsza jest regulacja bezstopniowa, która pozwala precyzyjnie ustawić kąt padania światła, w przeciwieństwie do skokowych mechanizmów. 

• System mocowania: paski i gumki z czasem tracą elastyczność. Warto sprawdzić, czy można je łatwo wymienić – nie wszystkie modele to umożliwiają.

• Złącza ładowania: coraz popularniejsze magnetyczne złącza są bardziej odporne na kurz i wodę niż klasyczne porty USB, a przy tym mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne.

• Czerwone światło: w turystyce - szczególnie podczas biwakowania, trekkingu nocnego czy wędrówek o świcie - tryb czerwonego światła w latarce okazuje się niezwykle praktyczny. Nie oślepia innych osób w grupie, pozwala zachować nocną adaptację wzroku i nie przyciąga owadów. Dodatkowo, jest mniej widoczne z większej odległości, co zwiększa dyskrecję i komfort w warunkach terenowych, np. na kempingu czy w schronisku.

Fenix HM65R-T V2.0

Fenix HM60R

Magazyn Na Szczycie wraz ze sklepem internetowym Fenix Polska właśnie przygotował wyjątkową akcję promocyjną. Do 31 listopada 2025 r. z kodem "NASZCZYCIE" obowiązuje rabat -10% na wszystkie czołówki! | Promocje nie łączą się!

Tekst ukazał się w wydaniu nr 07/2025.