Wygodnie na grań. Najlepsze buty na Tatry

Tatry skrywają piękne szlaki, a koniec lata i początek jesieni to doskonały okres na ich eksplorację. Od majestatycznych zachodni grani po eksponowane przejścia w wyższych partiach. Jaki but pozwoli bezpiecznie i komfortowo nacieszyć się tymi widokami?

Poniższy tekst ukazał się w wydaniu nr 5(25)/2022.

Dobór butów to temat, na który można pisać całe książki. Z drugiej strony, ich lektura i tak nie zastąpiłaby wizyty w dobrym sklepie turystycznym, gdzie na żywo porównacie modele różniące się budową i rozmiarem. Weźmy więc taki but pod lupę i przeanalizujmy jego konstrukcję, ułatwi Wam to podjęcie decyzji.

W bucie ważna cholewka

Czy but w góry takie jak Tatry musi być za kostkę? Niekoniecznie. Sama wysokość cholewki nie definiuje jednoznacznie przeznaczenia. Owszem - wysoka, gruba i skórzana cholewa zapewnia przyjemne poczucie stabilizacji i ochrony stawu skokowego, lecz marsz w takim bucie w palącym wrześniowym słońcu skłania do poszukiwania lżejszych alternatyw. Podglądając biegaczy, pracowników służb górskich i doświadczonych turystów, zobaczycie, że w trudnym terenie z powodzeniem można działać w butach niskich (do kostki lub 3/4), lżejszych i lepiej wentylowanych.

La Sportiva TX4
Ta klasyczna podejściówka jest od wielu lat hitem sprzedażowym włoskiego producenta. Ceniona przez pasjonatów turystyki górskiej za swoją wygodę i uniwersalność. TX4 da wsparcie na trudnej drodze podejściowej, via ferracie czy lekkim trekkingu. Duży komfort jest zasługą kształtu cholewki wykonanej z miękkiej zamszowej skóry, która jest od dołu chroniona wysokim gumowym otokiem. Precyzyjne dopasowanie gwarantuje wiązanie typu Mythos pozwalające idealnie zsynchronizować cholewkę ze stopą. Za dobry poziom amortyzacji odpowiada podeszwa środkowa wykonana z wtryskiwanej ciśnieniowo pianki EVA. Bardzo dobrą trakcję zapewnia podeszwa zewnętrzna z gumy Vibram® MegaGrip z szerokim bieżnikiem Impact Brake System i przednią strefą Climbing Zone. Klienci poszukujący lepszego zabezpieczenia przed wodą znajdą też w ofercie wersję z membraną GoreTex®
Cena: 865 zł

Wybór materiału cholewki to szukanie kompromisu między utrzymaniem niskiej masy, odpornością na uszkodzenia i przewiewnością. Argumentem za naturalną skórą jest przede wszystkim jej trwałość. Spójrzcie na swoją poprzednią parę - im wyraźniejsze ślady kontaktu ze skałą, tym bardziej prawdopodobne, że docenicie solidną skórzaną konstrukcję, nawet kosztem nieco wyższej masy i pogorszonej paroprzepuszczalności. Z drugiej strony, jeśli wspomnienie poprzednich wyjazdów wiąże się z przegrzanymi, przepoconymi stopami (co w prostej linii może prowadzić do otarć) zerknijcie na lżejsze, syntetyczne, przewiewne alternatywy - wzorem mogą być w tym zakresie buty biegowe. Pomiędzy tymi skrajnościami traficie na całą masę rozwiązań hybrydowych, np. okolice palców wzmocnione skórą i gumowym otokiem, zestawione z lżejszym materiałem w górnej części buta, bliżej kostki.

Salewa Alp Trainer 2
Niski but oferujący maksymalny komfort podczas długich dni na szlaku. Wytrzymała cholewka z wysokiej jakości skóry zamszowej wzmocniona została gumowym otokiem dla jeszcze lepszej ochrony stopy na skalnych odcinkach i piargach. Podeszwa Vibram® Alpine Hiking stanowi gwarancję stabilnego kroku w zróżnicowanym terenie. Sprawdza się na mokrym i błotnistym podłożu dzięki agresywnie urzeźbionemu bieżnikowi i specjalnym strefom ułatwiającym wspinaczkę. Śródpodeszwa z pianki EVA dba o odpowiednią amortyzację i zwiększa ogólny komfort. Całość dopełnia 3F System, który sprawia, że but precyzyjnie obejmuje stopę.
Cena: 749,90 zł

Wybrać model z membraną czy bez?

Obecność membrany to kwestia dyskusyjna. Solidne, skórzane podejściówki przez wielu producentów oferowane są wyłącznie z GORE-TEX. Dzięki dużo lepszej cyrkulacji powietrza (w porównaniu do klasycznych wysokich butów, za kostkę) i doborowi odpowiednich skarpet nawet w środku lata bywa w nich znośnie. Nie musicie przy tym obawiać się przemoczenia stóp w czasie przelotnych, letnich opadów lub podczas eksploracji jaskiń, gdzie bywa mokro.

Osobiście preferuję buty pozbawione membrany i możliwie przewiewne, godząc się na szybsze zużycie lżejszych materiałów. Nadrzędną wartością zawsze pozostaje komfort i dopasowanie do stopy - nie odrzucajcie najwygodniejszego w trakcie przymiarek buta tylko z uwagi na obecność (lub brak) membrany.

Dynafit Transalper GTX
Niski, wodoszczelny but imponujący swoim wygodnym krojem i wagą zaledwie 360 g. Jednocześnie jest ekstremalnie wytrzymały, co czyni go niezawodnym partnerem na najbardziej wymagających odcinkach. Zastosowana podeszwa Vibram® ze strefami Climbing Zones to wyważone połączenie przyczepności i trakcji pozwalające na pewny i dynamiczny krok zarówno na skalnym, jak i miękkim podłożu. Membrana GORE-TEX to z kolei gwarancja suchych stóp nawet w wyjątkowo mokrych warunkach.
Cena: 799,90 zł

Podeszwa równie ważna

Charakterystycznym elementem butów górskich jest dość sztywna podeszwa - stawiająca zauważalny opór przy zgięciu, ale również przy skręceniu. Pozwala to odciążyć mięśnie stopy (w przeciwnym wypadku to one musiałyby wykonać całą pracę), zwłaszcza w sytuacjach, gdy podpieramy się tylko częścią buta, np. na małych stopniach skalnych lub szczeblach drabinki. Jeśli nie lubicie czuć każdego kamienia pod stopą, to buty ze sztywną, grubą podeszwą mogą przypaść Wam do gustu. Z drugiej strony, wytrawni turyści docenią zwinność nieco lżejszych butów, które nie izolując tak dobrze od nierówności podłoża, zapewniają lepsze czucie i przyczepność do skały. Dla dalszej poprawy kontaktu z podłożem wiele modeli z segmentu podejściowego i speed hiking wyposażono w tzw. "climbing zone" - płaski, pozbawiony bieżnika front podeszwy. Maksymalizuje to powierzchnię styku podeszwy ze skałą, poprawiając bezpieczeństwo.

Bergson Kadam
Wszechstronne obuwie trekkingowe wykonane z najwyższej jakości tworzyw. Zastosowana w nich innowacyjna membrana SUPRA-TEZ zapewnia wodoodporność i wysoką paroprzepuszczalność. Trzywarstwowa, antypoślizgowa podeszwa VIBRAM gwarantuje pewny i stabilny krok, nawet w wymagającym terenie, a wkładka ORTHOLITE zapewnia komfort użytkowania.
Cena: 589 zł

Jeśli chodzi o mieszankę gumy, prym wiedzie stosowany przez wielu producentów Vibram Megagrip, zaprojektowany specjalnie dla uzyskania jak najlepszej przyczepności na skalnym podłożu. Buty z tą technologią znajdziecie zarówno w segmencie podejściowym, jak i biegowym. Podobnie jak w przypadku membrany, nie dajcie omamić się machinie marketingowej i pamiętajcie, że nadrzędną wartością jest komfort, nie napis na podeszwie.

Chiruca Monique
Najbardziej popularny model przeznaczony dla kobiet, produkowany przy użyciu kopyt uwzględniających potrzeby damskich stóp. Buty przeznaczone zarówno do turystyki w wymagającym terenie jak i do codziennego użytku w różnorodnych warunkach pogodowych. Cholewki są wykonane z hydrofobizowanego nubuku i Cordury przez co są bardziej odporne na zabrudzenie i namakanie. Miechowa konstrukcja języka zabezpiecza przed wlewaniem się wody i wpadaniem kamyków do wnętrza butów. Membrana Gore-Tex umożliwia odparowanie potu i gwarantuje pełną wodoszczelność co bardzo poprawia komfort użytkowania. Bardzo dobrą przyczepność do różnorodnego podłoża zapewniają podeszwy Vibram Pillow, wykonane z gumy o dużej wytrzymałości.
Cena: 709 zł

Przykładowe typy obuwia górskiego

Na rynku obuwia outdoorowego wyrosło wiele segmentów. Granice między nimi zacierają się, więc wybór modelu na tatrzańskie szlaki potraktujcie perspektywicznie. Jakie plany macie na kolejne wypady?

Jeśli w Tatrach bywacie okazjonalnie, przeplatając je prostszymi, niżej położonymi szlakami np. w Beskidach, śmiało sięgajcie po uniwersalne buty trekkingowe. Są lżejsze, mniej toporne i wygodniejsze w czasie długiego marszu niż podejściówki na sztywnej jak deska podeszwie. Nie ma sensu kupować butów na jeden, dwa wyjazdy w roku. But nieużywany (trzymany w szafie) również się zużywa, degradacja materiałów zawartych w podeszwie postępuje wraz z biegiem czasu.

AKU Rocket DFS GTX
Wytrzymała cholewka, niezawodna membrana i amortyzująca podeszwa – oto przepis na idealne buty dedykowane górskim wędrówkom w każdym terenie. W modelu AKU Rocket DFS GTX zastosowano sprawdzoną membranę GORE-TEX® Performance Comfort, która chroni stopy przed wodą z zewnątrz, a przy tym zapewnia dobrą oddychalność i odprowadzanie skroplin. Cholewka z tkaniny syntetycznej oraz gumowe wstawki sprawiają, że but jest jeszcze bardziej wytrzymały. Podeszwa Vibram i wkładka usztywniająca gwarantują doskonałą przyczepność i amortyzację.
Cena: 749,99 zł

W scenariuszu, w którym Tatry narobiły Wam apetytu na wyżej położone, alpejskie szlaki najlepszym wyborem mogą być solidne buty podejściowe - sztywniejsze, wsparte gumowym otokiem, z wiązaniem przedłużonym niemalże do samych palców (wzorem butów wspinaczkowych). Odwdzięczą się ochroną stóp i wsparciem na najtrudniejszych odcinkach. Doskonale sprawdzą się również na via ferratach, drogach obfitujących w drabinki, pręty i stalowe liny. Modele do kostki odwdzięczą się lepszą termiką (nie jest w nich aż tak ciepło), nie ograniczając przy tym mobilności w stawie skokowym. Wyżej zabudowane modele płynnie przechodzą w buty alpinistyczne, i przy odpowiednio sztywnej podeszwie można zapiąć do nich raki, dzięki czemu bezpiecznie zabiorą Was z dolin aż na lodowiec, kilka godzin drogi wyżej.

Keen NXIS EVO WP
Nowy NXIS to niska waga, nieograniczona wygoda, ochrona, stabilizacja oraz komfort lekkiego obuwia biegowego. Tym sposobem przy wykorzystaniu wodoodpornej membrany, plecionej cholewki i specjalnego bieżnika powstał idealny but do szybkiego i komfortowego trekkingu. Guma podeszwy została wykonana w technologii KEEN.ALL-TERRAIN dla idealnej trakcji. Zaś o dużą przestrzeń w przedniej części stopy, umożliwiającą rozłożenie palców, zadba kultowy krój KEEN.
Cena: 469,95 zł

Jest jeszcze jeden kierunek. Najlżejszy, najbardziej przewiewny, ale też podatny na uszkodzenia i stawiający przed użytkownikiem pewne wymagania (lekki bagaż, dobra kondycja). Mowa o butach biegowych i inspirowanych nimi modelami przeznaczonymi do speed hikingu. Z uwagi na względnie miękką podeszwę oferują mniej wsparcia, lecz ich niska masa i doskonała wentylacja (o ile wybierzecie model bez membrany) to mocne argumenty. To częsty wybór osób wybierających się na słynną trasę Ultra Trail du Mont Blanc, również w formule trekkingowej.

Salomon Speedcross 6
Modelu SPEEDCROSS 6 nie trzeba nikomu przedstawiać. Buty te pozostają wierne swojej renomie i korzeniom trailowym. W tej wersji są lżejsze, a jednocześnie zapewniają doskonałą przyczepność i styczność z podłożem oraz szybciej odprowadzają błoto. Odświeżona cholewka jest praktyczna i wytrzymała. Ponadto oferuje komfort charakterystyczny dla serii SPEEDCROSS. Buty wyróżniają się także prostym i solidnym systemem sznurowania, umożliwiającym szybkie dopasowanie za jednym pociągnięciem sznurówek, co gwarantuje wygodne zakładanie i zdejmowanie.
Cena: 629 zł

Dobór rozmiaru

Najlepszy but będzie niewygodny przy nieodpowiednio dobranym (najczęściej zbyt małym) rozmiarze. Zapas między końcem stopy i końcem buta (wewnątrz) powinien wynosić co najmniej 15 milimetrów. To niezbędne, żeby uniknąć kolizji palców z czubkiem buta w czasie zejść. Zwłaszcza po wielu godzinach w palącym słońcu, gdy stopy są już zmęczone i dodatkowo opuchnięte. Mierząc buty, wyjmij z nich wkładkę i stań na niej obciążoną stopą, tak by linia pięty zrównała się z końcem wkładki. Odległość między krawędzią wkładki a czubkiem palców nie powinna być mniejsza niż półtora centymetra (w przybliżeniu szerokość palca wskazującego).

Meindl Power Walker 2.0
Nowy wymiar w bieganiu i chodzeniu. Lekkie buty wykonane w technologii Comfort-Fit, zapewniającej wyjątkową wygodę – więcej miejsca z przodu buta, wyższe podbicie i wyjątkowe dopasowanie pięty. Specjalnie wyprofilowana podeszwa Air Active Wellness Sport, naśladująca kształt stopy podczas marszu czy biegu, redukuje nacisk na palce i zapewnia doskonałą amortyzację. Komfort noszenia gwarantuje użycie membrany Gore-Tex, chroniącej buta przed przemakaniem.
Cena: 929 zł

Skarpety

Jakich skarpet używać latem i wczesną jesienią z takimi butami? Przede wszystkim żadnej bawełny, to recepta na otarcia. W moim odczuciu najlepiej sprawdzają się skarpety z kolekcji biegowych, z domieszką wełny merino (lecz nie jako główny składnik, inaczej skarpeta będzie za ciepła i zatrzyma w sobie zbyt dużo wilgoci). Powinny być możliwie grube i mięsiste, dzięki czemu lepiej wypełniają but i zapewniają dodatkową amortyzację.

Brubeck Barefoot Merino
Minimalistyczne buty, które sprawdzą się idealnie podczas regeneracji
po wymagającej wycieczce. Obuwie typu barefoot nie narzuca nienaturalnej postawy oraz pozycji stopy czy palców. Użyta do ich wykonania wełna merino zapewni świeżość użytkowania na dłuższy czas. Są lekkie i elastyczne, dzięki czemu zmieszczą się do każdego plecaka czy torby, nie zajmując dużo miejsca.
Cena: 298,35 zł