Skitury - narciarstwo górskie poza trasą. Jak zacząć przygodę?

Z dr Adamem Staszkiewiczem z Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach rozmawia Magdalena Przysiwek.

Poniższy tekst ukazał się w wydaniu nr 10(20)/2021.

Coraz więcej osób szuka nowych możliwości spędzania czasu zimą w górach. Coraz modniejszy staje się skituring. Czym tak naprawdę jest ta dyscyplina sportu?

To rodzaj narciarstwa, który polega na podchodzeniu pod górę na specjalnych nartach. Montuje się do nich wiązania z ruchomą piętką, buty ułatwiające chodzenie oraz foki, które zapobiegają ślizganiu się narty w dół. Po zakończonym podejściu narciarz przełącza wiązania w tryb do jazdy, ściąga foki i zjeżdża po przygotowanej trasie zjazdowej lub poza nią. Skituring łączy narciarstwo z turystyką górską. Jeżeli ktoś lubi chodzić po górach i dobrze jeździ na nartach, a przy tym ma dobrą kondycję, to dla niego idealne połączenie.

Jakie umiejętności trzeba mieć, żeby zacząć uprawiać skituring?

Na pewno niezbędna jest odpowiednia kondycja - skitury to większy wysiłek niż amatorskie uprawianie narciarstwa zjazdowego. Konieczne są też dobre umiejętności jazdy na nartach. To ważne, ponieważ zjazdy nie zawsze odbywają się po dobrze przygotowanych czy łagodnych trasach. Zjeżdżanie poza trasami to często jazda w głębokim śniegu, po nierównościach czy w lesie, a z tym początkujący narciarz mógłby sobie nie poradzić.

Przyda się umiejętność poruszania się na biegówkach?

Na pewno by nie przeszkadzała, jednak nie jest ona koniecznością. Myślę, że większość amatorów skituringu nigdy nie miała nart biegowych na nogach. Opanowanie techniki poruszania się na skiturach to nic trudnego.

Unikajmy podstawowych błędów

Warto zatem postawić na szkolenie na początku tej przygody?

Bardzo zachęcam do skorzystania z podpowiedzi fachowca. Alternatywnie można też poprosić znajomego, który chodzi na skiturach, żeby zabrał nas na taką wycieczkę, byśmy mogli zobaczyć, z czym się to je. Już po pierwszym dniu szkolenia, powinniśmy opanować podstawową technikę poruszania się, a także obsługę sprzętu, między innymi wiązań.

Gdy opanowaliśmy już umiejętność poruszania się pod górę, zjazdy nie stanowią dla nas problemu, mamy praktyczną wiedzę na temat korzystania ze sprzętu i dobrą kondycję, o czym jeszcze musimy pamiętać?

Ważny jest też odpowiedni ubiór oraz miejsce, w którym wybierzemy się na wycieczkę. Gdy wybór padnie na Tatry, konieczne jest zabranie sprzętu, tzw. lawinowego ABC. Czasem warto też mieć podstawowe umiejętności ze wspinaczki oraz potrafić przewidywać pogodę. Wszystko zależy, na jakim poziomie chcemy uprawiać skituring. Istotne, aby na początek nauczyć się techniki podchodzenia, by nie popełniać błędów.

O jakie błędy chodzi?

Na przykład o ergonomię wysiłku fizycznego. Bardzo ważne jest, by podczas podchodzenia nie podnosić nart, tylko ślizgać na przemian, raz jedną, raz drugą nartą po śniegu. Na początku wiele osób robi ten błąd, że próbuje chodzić w nartach i odrywa je od podłoża. Za tym idzie zwiększony wysiłek, bo but i narta swoje ważą. A tu chodzi o to, by wysiłek minimalizować odpowiednią techniką. To z kolei pomoże nam bezpiecznie dojść do wyznaczonego celu. Należy się również nauczyć ustawiać kilkustopniowe podkładki pod piętę, które pomimo nachylenia stoku wypoziomują stopę, umożliwiając swobodną wspinaczkę. Warto, żeby takie elementy techniczne ktoś nam pokazał przed pierwszym wyjściem na wycieczkę skiturową. Sprzęt jest dość lekki, aby właśnie zmniejszać wysiłek w trakcie podchodzenia, ale ta waga powoduje też, że zjazd jest mniej komfortowy niż na nartach zjazdowych.

W tym sporcie niezbędna jest odpowiednia kondycja - skitury to większy wysiłek niż przy narciarstwie zjazdowym. Zdjęcie Hansi Heckmair

Odzież inna niż w narciarstwie zjazdowym

Wspomniał Pan o sprzęcie. Zatem co konkretnie musimy posiadać?

Potrzebne będą narty skiturowe z wiązaniami oraz dedykowane dla tego sportu buty, poza tym foki dopasowane do nart i kijki teleskopowe, czyli takie z regulacją wysokości oraz odpowiednia odzież.

To taka sama odzież jak do narciarstwa zjazdowego?

Nie, to powinna być oddychająca odzież, ubierana warstwami. Odzież musi szybko schnąć i być odpowiednio ciepła, żeby zapewnić komfort termiczny. Niezbędna jest bielizna termoaktywna, oddychająca bluza i spodnie. Przydaje się również kurtka zabezpieczająca przed wiatrem i śniegiem. Ważne są też akcesoria takie jak: rękawiczki, czapka, kask i gogle. Oczywiście można zaczynać w mniej specjalistycznym ubiorze, a z czasem, gdy złapiemy bakcyla, zainwestować w odpowiednią odzież. Trzeba pamiętać, aby do plecaka zapakować cieplejszą kurtkę na zjazd, termos z ciepłą herbatą, coś energetycznego do spożycia oraz w warunkach wysokogórskich lawinowe ABC – łopatkę, sondę i detektor lawinowy.

Zjeżdżać na skiturach można po stoku lub poza trasą. Dla kogo odpowiednia będzie pierwsza, a dla kogo druga opcja?

Jeśli dopiero zaczynamy zabawę ze skituringiem, warto przy zjeździe skorzystać z przygotowanego stoku. Gdy natomiast poczujemy się na siłach, stopniowo możemy zwiększać trudność tras. Wybierać te, które wręcz są oddalone od tras narciarskich, gdzie nie ma innej możliwości dotarcia, jak tylko podejście na skiturach i zjazd poza trasami narciarskimi. Umiejętności jazdy na nartach muszą być wtedy znacznie większe. Ze względów bezpieczeństwa na takie wycieczki nie należy wybierać się samotnie.

A jak dobrać odpowiednią trasę na początek tej przygody? Czym się kierować przy jej wyborze?

Wszystko zależy od wydolności danej osoby. Na początek najlepiej wybrać stoki o niewielkim lub umiarkowanym nachyleniu i niezbyt długie. Musimy uważać, by za pierwszym razem nie przeszarżować. A później stopniowo zwiększać zarówno czas trwania takiej wycieczki i jej stopień trudności.

Zadbajmy o naszą wydolność

Jak zadbać o przygotowanie fizyczne przed wybraniem się na skitury?

Nie zachęcam nikogo do rozpoczęcia sezonu bez odpowiedniego przygotowania motorycznego. Aby zadbać o dobrą formę, wystarczą podobne ćwiczenia jak w narciarstwie zjazdowym, ale z większym akcentem na przygotowanie wydolnościowe. Wszystkie ćwiczenia ogólnorozwojowe typu bieganie czy jazda na rowerze, będą tu mile widziane. Gdy dołożymy do tego gimnastykę i siłownię, pozwoli nam to dobrze przygotować się do skituringu.

Czy powinniśmy w szczególności zadbać o któreś partie mięśniowe, aby je wzmocnić?

Tak naprawdę w skituringu zaangażowane są wszystkie grupy mięśniowe – oprócz nóg, również kończyny górne, które mocno pracują przy odpychaniu się kijkami oraz mięśnie grzbietu stabilizujące pozycje ciała. To jest plus tej dyscypliny sportu. Pomocne tu będą zatem wszystkie ćwiczenia statyczne i dynamiczne na niestabilnym podłożu. Wzmocnią one mięśnie nóg co pomoże też profilaktycznie zapobiec kontuzjom. Warto przed sezonem skorzystać ze sztucznych stoków taśmowych i w ten sposób zadbać o techniczne i motoryczne przygotowanie.

Na początek Kasprowy Wierch

Czy przed wyjściem w teren wysokogórski, a więc z zagrożeniem lawinowym, należy wybrać się na kurs poszerzający wiedzę z tego zakresu?

Najczęściej w trakcie kursów ze skituringu instruktorzy przedstawiają zasady działania lawinowego ABC. Są też specjalistyczne szkolenia lawinowe, na których możemy się nauczyć odszukiwać i odkopywać zasypaną śniegiem osobę. To niezwykle ważne, by umieć posługiwać się tym sprzętem. W ostatnich latach bardzo modne stały się plecaki lawinowe, które zawierają specjalne poduszki umożliwiające utrzymanie się na powierzchni lawiny. Obecnie to chyba najbezpieczniejsza metoda ochrony przed zasypaniem.

Plecak lub lawinowe ABC to konieczność czy dodatek?

W warunkach wysokogórskich to konieczność. W wypożyczalniach sprzętu skitourowego, choćby w Tatrach, często za niewielką dopłatą można wypożyczyć zestaw lawinowy.

Jakie trasy poleciłby Pan dla początkujących?

W Tatrach jest kilka takich tras. W Dolinie Chochołowskiej czy w rejonie Kasprowego Wierchu można bezpiecznie chodzić do górnej granicy lasu. Poza Tatrami dobrym miejscem jest na przykład Szczyrk, gdzie w okolicy Skrzycznego czy Małego Skrzycznego można zacząć przygodę ze skituringiem.

Co mają w sobie skitury, że warto spróbować tego sportu?

Jeżeli ktoś lubi wycieczki górskie, ale też jeździ na nartach, skituring jest bardzo dobrym połączeniem jednego i drugiego. Nie jesteśmy uzależnieni od wyciągów narciarskich i tym samym możemy dotrzeć w rejony, gdzie ruch turystyczny jest znacznie mniejszy.

Adam Staszkiewicz

Doktor nauk o kulturze fizycznej, trener pierwszej klasy w narciarstwie alpejskim, instruktor wykładowca SITN-PZN, a także kierownik Zakładu Terenowych Form Aktywności Fizycznej na Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach. Na AWF odpowiada za letnie i zimowe obozy oraz szkolenia instruktorsko-trenerskie, które obejmują także zajęcia ze skituringu.

W wydaniu drukowanym ten artykuł znajdziesz pod tytułem "Idealne połączenie turystyki i narciarstwa".