Z Leszkiem Piekło, który ma na koncie wiele przejść Głównego Szlaku Beskidzkiego, rozmawia Kuba Terakowski.

Poniższy tekst ukazał się w wydaniu nr 3(30)/2023.

GSB w liczbach

Dziesięć lat temu, gdy po raz pierwszy przeszedłem cały GSB, wydawałem po 70-80 zł dziennie. Wystarczało mi to na wyżywienie i nocleg w schronisku lub agroturystyce. Teraz trzeba liczyć dwa razy więcej.

Ale można też taniej...

No tak, samodzielnie przygotowując posiłki i nocując pod namiotem lub chmurką - regularnie lub od czasu do czasu. Coś jednak za coś i w takim wariancie plecak waży więcej. Ale to nie tylko kwestia ekwipunku biwakowego, lecz także zapasu wody, gdyż jej dostępność - niemal na całym GSB – jest bardzo ograniczona. Tylko w zimie, gdy leży śnieg i wiosną, podczas roztopów, jest jej pod dostatkiem. Warto o tym pamiętać niezależnie od wyboru wariantu wędrówki. A wracając do namiotu: wielu turystów wyrusza z nim na GSB, lecz większość po kilku dniach zostawia go w paczkomacie.

Aby naprawdę doświadczyć GSB, potrzeba ok. 20 dni. Zdjęcie Łukasz Połuboczek

W wielu miejscach. Ich lokalizację można sprawdzić na stronie Stowarzyszenia GSB (www.glowny-szlak-beskidzki.pl), w rozdziale "noclegi". Poza szczegółową informacją o bazie noclegowej (schroniska, agroturystyka, bazy, szałasy) jest tam też wykaz barów, sklepów, aptek, bankomatów i paczkomatów na GSB lub w pobliżu. To wszystko można też oczywiście samodzielnie "wyguglać", lecz zebraliśmy te informacje w tym jednym miejscu, aby turysta nie musiał ich szukać. Dane te są na bieżąco weryfikowane i dostępne non stop, gdy dostępna jest sieć.

A na GSB zasięg jest wszędzie?

Nie, są miejsca "dziurawe" lub - jak w Bieszczadach - tylko z zasięgiem ukraińskim, wielokrotnie droższym od naszego. Nie polecam. Nie ma jednak długich odcinków bez dostępu do sieci, więc zawsze można zawczasu sprawdzić położenie wybranych miejsc oraz dostępności wody. Raz jeszcze podkreślam: w wyższych partiach GSB wody jest mało, najłatwiej naczerpać ją w dolinach, przy zabudowaniach lub w schronisku. I niekoniecznie trzeba tam kupować butelkowaną, gdyż woda dostępna w węzłach sanitarnych jest najczęściej zdatna do picia. Natomiast prysznice w niektórych schroniskach, bywają okresowo zamknięte - szczególnie latem, przy braku opadów. Tak było na przykład w ubiegłym roku na Hali Łabowskiej.

Rzeka Biała szeroka na 70 metrów

Z jednej strony mamy deficyt wody, lecz z drugiej jej nadmiar potrafi zaskoczyć. Ostatnio pokonanie rzeki Białej było dla Ciebie nie lada wyzwaniem...

Faktycznie, są takie miejsca, na przykład właśnie to, o którym wspomniałeś. Rzeka Biała w Beskidzie Niskim, która latem ma kilka metrów szerokości i można ją przejść po kamieniach, w marcu osiągała 70 metrów...

70?

Tak, gdyż bobry zbudowały tam żeremie, piętrząc nurt i zalewając rozległy teren. Najbezpieczniej jest dołożyć ten kilometr, czy dwa i obejść to miejsce lokalną drogą. Jednak praktycznie jest to jedyna taka przeszkoda na GSB.

Nie ma tam kładek?

Nie ma. Rozważamy ich montaż, ale to nie takie proste, z uwagi na zmienność szerokości koryta. Leży tam natomiast w poprzek pień drzewa, po którym przeprawiłem się ostatnio. Nie ukrywam, że okrakiem... (śmiech)

Wracając do finansów: można też za przejście GSB zapłacić więcej, na przykład rezygnując z noszenia śpiwora...

Owszem, gdyż większość schronisk pobiera dodatkowe opłaty za pościel. A zatem znowu coś za coś: lżejszy plecak lub cięższy portfel. Ale noclegi w schroniskach nie są największym wydatkiem, droższe jest tam wyżywienie. Agroturystyki są zazwyczaj tańsze, lecz nie wszystkie przyjmują turystów na jedną noc. Te jednak, które uwzględniliśmy w naszym wykazie nie wymagają dłuższego pobytu.

Na Hali Krupowej nie zapłacisz kartą

Nie wszędzie. Generalnie w agroturystykach płaci się gotówką, a w schroniskach, sklepach i barach można płacić kartą, lecz są od tego pojedyncze wyjątki. Na przykład w Komańczy można wszędzie płacić kartą, gdyż zlikwidowano tam jedyny bankomat pomiędzy Rymanowem a Cisną. Natomiast w schronisku na Hali Krupowej wciąż nie ma terminala. Pamiętam, jak raz zadzwoniła do mnie stamtąd znajoma idąca GSB bez gotówki, prosząc o pomoc w zakwaterowaniu. Gospodarze mnie znają, więc zgodzili się, abym zapłacił za nią przelewem. Na co dzień jednak nie świadczę takich usług...

Jeżeli zatem na GSB trzeba liczyć 150 zł dziennie, to ile pieniędzy musimy mieć na przejście całości? Ile trwa pokonanie całego GSB?

Czasy są bardzo różne. Od rekordowych, niecałych 94 godzin Romana Ficka (trudno to jednak nazwać przejściem) do 30 dni. Najczęściej jednak od dwóch do trzech tygodni. Moim zdaniem, aby naprawdę doświadczyć GSB i przeżyć tam pełnię szczęścia, potrzeba około 20 dni. A na to przeznaczyć trzeba ok. 3 tys. zł. GSB nie jest tani.

Tym bardziej, że nie wliczamy w to ekwipunku.

Tak, to dodatkowy wydatek. Można jednak przyjąć, że nie kupujemy sprzętu, odzieży, plecaka, czy butów tylko na jedno przejście GSB.

Trzeba dbać o górskie buty

Jedne zdarłem całkowicie, przeszedłem w nich na GSB 7 tys. km. Teraz zdzieram drugie. Myślę, że po najbliższej wyprawie będą wymagały wymiany, ale też "zrobiłem" w nich już kilka tysięcy.

Tylko dwie pary? Nosisz świetne buty...

Dobre buty to podstawa, ale nie mniej ważna od jakości jest troska o nie. O buty trzeba dbać i konserwować starannie - to podstawowa zasada. Śmiem twierdzić, że większość z turystów jej nie przestrzega.

A jak dbasz o swoje obuwie?

Przed wejściem do schroniska myję, a potem zabieram do ciepłego pomieszczenia. Wyjmuję wkładki i staję na głowie, aby rano były suche. Bo w środku wilgotne są zawsze, nawet jeżeli nie przemokły – to od potu. Nigdy nie suszę ich gwałtownie na rozgrzanym kaloryferze czy piecu, lecz w pobliżu źródła ciepła lub na specjalnych suszarkach, w które coraz częściej wyposażone są agroturystyki i schroniska. A po każdej wyprawie myję je w środku ciepłą wodą z mydłem i starannie woskuję, gdyż noszę buty skórzane. Zdecydowanie nie polecam na GSB obuwia z wstawkami z cordury i tym podobnych materiałów, ponieważ tkanina, nawet najlepiej zaimpregnowana, nie wytrzymuje trudnych warunków przez dłuższy czas. Niebagatelne znaczenie mają też dobre wkładki, skarpety oraz "stuptuty". Ważna jest także dbałość o stopy. Moje buty nigdy mnie nie otarły i nigdy nie przemokły.

Nawet w mokrej trawie?

A gdzie na GSB idzie się w mokrej trawie? Już nie ma takich miejsc...

Oficjalna długość: 496 km

Skąd dokąd prowadzi GSB?

Z Wołosatego do Ustronia. Prowadzi przez Bieszczady Zachodnie, Beskid Niski, Pogórze Bukowskie, ponownie Beskid Niski, Sądecki, Pieniny (symbolicznie, na odcinku 150 metrów), Gorce, Pogórze Orawsko-Jordanowskie, Beskid Żywiecko-Orawski, a na końcu przez Beskid Śląski. Oficjalnie GSB ma 496 km, ale aby przejść cały, schodząc czasem do sklepu, czy na nocleg, to trzeba "zrobić" 550 km.

Historycznie szlak ma chyba przeciwny kierunek...

To prawda, gdyż wyznaczanie tego szlaku rozpoczęto w 1924 roku, właśnie z Ustronia, a pierwszy odcinek prowadził do Węgierskiej Górki. Następnie, przez kolejne lata wydłużano go, aż po 11 latach sięgnął ówczesnej granicy w Czarnohorze. Natomiast wędrować można oczywiście w obu kierunkach, a GSB zaczyna się tam, gdzie go zaczynamy. Ja wskazałem kierunek wschód-zachód, gdyż właśnie tak prowadzi przewodnik, który napisałem.

Dlaczego wybrałeś ten kierunek?

Bo przeciwny opisała Agata Hanula, więc nie było sensu dublować jej pracy.

A który kierunek częściej wybierają turyści?

Nikt nie prowadzi takich statystyk. My – jako stowarzyszenie - postanowiliśmy w tym roku to oszacować. Postawiliśmy na Hali Łabowskiej, czyli w nieformalnej połowie GSB, planszę z apelem "idziesz GSB na zachód - wbij gwoździa na wschodniej stronie planszy, idziesz na wschód - wbij po zachodniej". Młotek będzie przywiązany, a gwoździe dostępne w schronisku. Po zakończeniu sezonu wyjmiemy je i policzymy. Wybierany kierunek można określić też na podstawie przyznanych odznak.

Jakich odznak?

Dwie organizacje przyznają odznaki za przejście GSB: PTT - jedną oraz PTTK - brązową, srebrną, złotą i diamentową, odpowiednio za przejście: jednej czwartej GSB, połowy, całego oraz całego w czasie jednej wyprawy, trwającej nie dłużej niż trzy tygodnie.

GSB jest coraz popularniejszy i dobrze oznakowany

Czy słusznie mam wrażenie, że GSB jest coraz popularniejszy?

10 lat temu, wędrując przez 19 dni GSB, spotkałem trzy albo cztery osoby idące "na całość". Teraz spotykam kilkanaście przez jeden dzień. Ostrożnie szacując, w szczycie sezonu, na GSB jest równocześnie 300 osób zamierzających przejść od kropki do kropki. W rekordowym 2020 roku, cały GSB (na raz lub podczas kilku kolejnych wypraw) przeszło 6-7 tys. osób.

Chodzisz czasem po innych szlakach?

Raz, przez jeden dzień byłem w Tatrach i raz w Beskidzie Wyspowym. Jeżeli ktoś spotka mnie w górach, a zabłądził i nie wie, gdzie jest, to może mieć pewność, że jest na GSB... (śmiech).

A zdarzyło Ci się zabłądzić na GSB?

Tak. Raz szedłem zimą z Mochnaczki do Komańczy. Zapadł zmrok, śniegu było sporo, lecz szlakiem przejechał quad, więc dreptałem wygodnie po jego śladach. Wygodnie i bezmyślnie, bo dopiero po trzech kilometrach zorientowałem się, że sprowadziły mnie na manowce. Innym razem, też zimą, wyszliśmy z kolegą z Wołosatego, mróz był siarczysty, śniegu sporo, lecz bez większych problemów dotarliśmy na Halicz. Jednak przy zejściu w kierunku Przełęczy Goprowskiej zerwała się wichura, widoczność spadła do zera, błądziliśmy przez sześć godzin. Wyszliśmy na Siodło pod Tarnicą, lecz tam musieliśmy zmienić plany i zamiast do Ustrzyk, wróciliśmy do Wołosatego. Warunki były jednak wtedy ekstremalne, w normalnych trudno zabłądzić na GSB - jest dobrze oznakowany. Zdarzyło mi się też wycofać, również zimą i w głębokim śniegu, gdy przejście 7 km z Bartnego do Polany Świerzowskiej zajęło mi sześć godzin. Do najbliższej wsi, odległej o 4 km, schodziłem przez cztery godziny.

Co jeszcze poza zabłądzeniem i śniegiem może grozić turyście na GSB?

Nic szczególnego. To, co na każdym innym szlaku: burze, wiatrołomy, wypadki.

A co należy ze sobą zabrać?

Generalnie im lżejszy plecak, tym lepiej. Znam osobę, która przeszła cały GSB z trzykilogramowym, ale znam też kogoś, kto pokonał GSB z 30-kilogramowym dobytkiem. Mój plecak waży około 7 kg.

Bieszczady to moje ulubione zakątki

Masz swoje ulubione miejsce na GSB?

Po pierwsze, to odcinek bieszczadzki, do którego mam sentyment jeszcze od czasów harcerskich, widokowo są nie do przebicia, a po drugie, Beskid Niski - Magurski Park Narodowy oraz etap z Wołowca do Banicy, to moje odkrycie z ostatnich lat.

A są takie, których nie lubisz?

To odcinek z Rabki do Jordanowa, bo mnóstwo tam dróg i infrastruktury. Już w 1926 roku Kazimierz Sosnowski napisał: "po dojściu do Osielca wsiądź w pociąg i jedź do Rabki". Chodzę tamtędy tylko, gdy muszę, to znaczy kiedy "zaliczam" cały GSB. Nigdy natomiast nie pokonałem tego fragmentu jako wybranego na krótszą wycieczkę.

Założyłeś z przyjaciółmi Stowarzyszenie Główny Szlak Beskidzki. Po co?

Aby promować GSB i realizować różne pomysły z nim związane. Zarejestrowane zostało nieco ponad rok temu.

I co udało się Wam zrobić przez ten czas?

Oddaliśmy do użytku pierwszy ogólnodostępny i bezobsługowy schron turystyczny (Wędźno - pomiędzy Bystrą Podhalańską a Narożem). To niewielki szałas, wyposażony w piętrowe łóżko, stół, ławy i piec. Jest tam też czajnik, siekiera oraz apteczka. W pobliżu płynie strumień, a przed szałasem jest miejsce na ognisko. Ponadto w Beskidzie Śląskim zamontowaliśmy przy schroniskach kilka tablic informujących o GSB. Zbieramy też materiały (reportaże, opowiadania, wspomnienia, wiersze) do książki "Mój Główny Szlak Beskidzki", którą planujemy wydać w przyszłym roku, na stulecie GSB. A w tym roku planujemy otworzyć dwa kolejne bezobsługowe schrony w Beskidzie Niskim. Wszystko finansujemy z własnych środków.

Transplantacja daje życie

Kiedy znowu wybierasz się na GSB?

Zanim ten wywiad ukaże się drukiem... (śmiech). Pod koniec kwietnia planuję wyruszyć z Ustronia, dojść do Wołosatego i z powrotem. Towarzyszyć mi zamierza Ryszard Wolski i Marek Szlicht, który GSB pokonał w dwóch etapach, a od ośmiu lat ma przeszczepione serce. Wyprawa będzie odbywać się pod hasłem "Transplantacja daje życie".

Trenujesz przed startem?

Oczywiście. W styczniu przeszedłem 930 tys. kroków (750 km), a w lutym - na klatce schodowej apartamentowca, w którym mieszkam, zrealizowałem projekt "20 dni po 120 pięter". Nikomu nie przeszkadzałem, nikt tam nie chodzi, wszyscy jeżdżą windą... (śmiech). Mam 74 lata, jestem w dobrej formie, ale nie mogę wyruszyć na GSB wprost zza biurka. Młodsi też nie powinni...

Leszek Piekło

Po górach chodzi od połowy lat 60. XX w. Pochodzi z Kańczugi, mieszka w Krakowie. Jest prezesem Stowarzyszenia Główny Szlak Beskidzki (www.glowny-szlak-beskidzki.pl).