To trzeba wiedzieć, zanim kupimy kurtkę w góry

Kurtka membranowa to symbol outdoorowej szafy. Bariera dla deszczu, śniegu i wiatru, chroniąca użytkownika i skryte pod nią delikatniejsze warstwy odzieży.

Amulet zapewniający poczucie przygotowania, czekający w plecaku na załamanie pogody.

Często to właśnie od kurtki membranowej zaczyna się świadome kompletowanie systemu odzieży outdoorowej. Stare porzekadło "Nie ma złej pogody, są tylko źle ubrani ludzie." nadal pozostaje aktualne. W odpowiednich - czy też nieodpowiednich - warunkach lekka przeciwdeszczowa kurtka jest narzędziem, bez którego emocjonująca przygoda zamienia się w niebezpieczną walkę z hipotermią. Nie bez powodu organizatorzy imprez w wymagającym, górskim terenie nakładają na uczestników wymóg wyposażenia w membranową kurtkę o porządnych parametrach. Weźmy więc pod lupę ten segment odzieży. Zwróćmy uwagę na konstrukcję, materiały, przeznaczenie, dodatki i niuanse kroju.

Kurtka membranowa - niezbędny element odzieży podczas wędrówki po górach, fot. Raven

Budowa kurtki - ważna jest membrana

Za wodoszczelność, przy zachowaniu paroprzepuszczalności, odpowiada obecność membrany. Umożliwia ona wymianę gazową (para wodna) przy jednoczesnym zatrzymaniu wody w stanie ciekłym. Najpopularniejsze są membrany poliuretanowe i oparte na Teflonie, lecz samo zerknięcie na skład to zbyt mało. Nie przykładajcie do tego zbyt dużej wagi.

Membrana ta, delikatna warstwa grubości setnych części milimetra, sama w sobie jest zbyt delikatna, by podołać aktywnościom na łonie natury. Tysiące cykli tarcia z szelkami plecaka, kontakt z lodem, skałą i sprzętem wspinaczkowym, ryzyko zahaczenia i przebicia – jednym słowem odzież outdoorowa nie ma lekkiego życia. Dlatego, dla mechanicznej ochrony przed przebiciem, rozdarciem, promieniowaniem UV i zabrudzeniami, membrany łączy się z materiałem zewnętrznym. Jego grubość waha się od półprzezroczystych, zwiewnych tkanin o gramaturze 7 denierów po bardzo mocne, wręcz pancerne poliamidowe sploty sięgające 100 denierów. Te pierwsze mają zastosowanie w biegach i turystyce ultralekkiej, te drugie znajdziecie w odzieży alpinistycznej i przeznaczonej do zastosowań militarnych. Wraz ze wzrostem gramatury rośnie wytrzymałość mechaniczna i masa, a maleje miękkość i paroprzepuszczalność laminatu. Okolice 40 denierów to rozsądny kompromis do większości zastosowań turystycznych. Szukając mocnej, całorocznej kurtki górskiej na wiele sezonów ambitnego użytkowania celujcie w okolice 70.

Skład warstwy wierzchniej również bywa zmienny - poliamid odznacza się najwyższą odpornością na tarcie, z kolei przewagą poliestru jest milsza faktura i mniejsza sztywność. Domieszki elastanu pozwalają na uzyskanie ciągliwego laminatu, o ile pozwala na to konstrukcja samej membrany. W ostatnich latach miękkie i elastyczne materiały stają się coraz popularniejsze.

Wewnętrzna strona kurtki

Dalsze różnice w konstrukcji znajdziecie od wewnętrznej strony kurtki. W tym przypadku rozróżniamy poniższe warianty:

Dwuwarstwowe (tzw. 2-layer; 2L): wyposażone w podszewkę, siatkową lub materiałową, chroniącą membranę przed zabrudzeniem i uszkodzeniami od środka kurtki. Jest to rozwiązanie zarezerwowane dla modeli miejskich i rekreacyjnych - ma więcej wad niż zalet. Obecność podszewki podnosi masę, negatywnie wpływa na gabaryt kurtki po zwinięciu, a przy tym nie należy do najtrwalszych. Szukając kurtki na szlak, omińcie te dwuwarstwowe.

Dwuipółwarstwowe (2,5-layer; 2,5L): bardzo popularny i ciekawy segment, zwłaszcza jeśli priorytetem nie jest ponadprzeciętna wytrzymałość mechaniczna. Ultralekkie kurtki startowe i "paklajty" to właśnie 2,5L. Podszewkę zastępuje w tej konstrukcji cieniutka warstwa "nadrukowana" na membranę od wewnętrznej strony. Odzież wykonana w tej technologii łączy bardzo niską masę i małe rozmiary po spakowaniu z zadowalającą paroprzepuszczalnością i rozsądną ceną. W zestawieniu z minimalistycznym krojem i rozsądnie cienkim materiałem zewnętrznym (maksymalnie 40d, często mniej) możemy uzyskać bardzo lekką (200-350 gramów) kurtkę, która nie będzie ciążyła w plecaku. Brak podszewki/wyściółki sprawia, że laminaty 2,5-warstwowe nie są zbyt komfortowe w kontakcie z gołą skórą, lecz problem znika wraz z założeniem bluzy z długim rękawem i buffa na szyję. Jest to doskonały wybór na lekką, całoroczną przeciwdeszczówkę.

Trójwarstwowe (3-layer; 3L; trilaminaty): Najdroższe i najwytrzymalsze z rozwiązań. Kanapka złożona z materiału zewnętrznego, membrany i warstwy wyściełającej, złączonych w jeden płat materiału. Zastosowanie hydrofilnej wyściółki radykalnie zwiększa komfort w kontakcie z gołą skórą, przyspiesza odprowadzanie wilgoci i zwiększa wytrzymałość kurtki. W tej technologii znajdziecie zarówno lekkie kurtki biegowe, jak i pancerne "woły robocze". Dla produktów porównywalnych jakościowo jest to technologia droższa, lecz trwalsza. Dodatkową zaletą jest możliwość umieszczenia wewnętrznych kieszeni, których nie spotkacie w kurtkach 2,5-warstwowych. Sprawdzi się w najtrudniejszych warunkach i zapewni maksymalny komfort noszona od świtu do zmierzchu.

Membrany bez materiału zewnętrznego: niszowe rozwiązanie (na rynku występują aktualnie tylko dwie tego typu membrany) niwelujące problem niskiej trwałości pokryć hydrofobowych DWR. To właśnie niezadowalająca trwałość impregnacji jest czynnikiem najsilniej ograniczającym paroprzepuszczalność w deszczowych warunkach - niezależnie od rodzaju użytej membrany kurtka przesiąknięta z wierzchu traci zdolność "oddychania", czyli wypychania pary wodnej na zewnątrz. Rezygnacja z materiału zewnętrznego umożliwia zachowanie funkcjonalności w wielogodzinnej ulewie, przyczynia się też do niedostępnych dotychczas poziomów paroprzepuszczalności. Wadą tej konstrukcji jest ograniczona trwałość, specyficzna stylistyka i wysoka cena jak na mało uniwersalny produkt (niezdatny do użytku z ciężkim plecakiem).

W opisie kuretk nie tylko cyferki są ważne

Materiał, z jakiego uszyto dany produkt, ma ogromne znaczenie. Większość kupujących, przykłada jednak zbyt wielką wagę do parametrów wyrażonych liczbowo. Tymczasem są one nierozerwalnie związane z całością projektu.

Wodoszczelność: nawet podstawowe modele uznanych producentów często legitymują się tym parametrem na poziomie 20 000 mm, droższe osiągają w testach laboratoryjnych wartości przekraczające 40-50 000 mm. Nie jest to jednak powód, żeby odrzucić kurtkę o wyniku 10 000 mm. Najlepiej oddychające (a przy tym jedne z najdroższych) na rynku membrany oferują wodoszczelność w okolicach 15-20 000 mm. Tyle wystarczy. Dużo ważniejszym aspektem jest to, jak kurtka pracuje z użytkownikiem w czasie ruchu. Czy kaptur nie zaburza widzenia peryferyjnego? Czy mankiety nie wpuszczają wody do rękawów? W czasie przymiarek zwróćcie zatem uwagę na detale kroju.

Kaptur: najważniejszy element kurtki przeciwdeszczowej. Czy posiada trójwymiarową regulację i usztywniony daszek? Jeśli nie to czy zysk wagowy jest tego warty, jeśli leży nieidealnie? Czy utrzyma się na głowie przy potężnym wietrze prosto w twarz? Ważne żeby pracował wraz z ruchem głowy, nie ograniczając przy tym pola widzenia. Jeśli będziesz używać kurtki z kaskiem, koniecznie załóż go też do przymiarki.

Kieszenie: standardem w modelach górskich są kieszenie podniesione, umieszczone ponad pasem biodrowym/uprzężą wspinaczkową - w przeciwnym razie będą bezużyteczne. Kieszenie na klatce piersiowej to domena odzieży alpinistycznej, to świetne miejsce do przenoszenia dodatkowych drobiazgów, lecz nie schowacie w nich dłoni. Kieszenie zewnętrzne nigdy nie dadzą 100 proc. gwarancji suchości wewnątrz, dlatego najcenniejsze przedmioty (telefon, pilot od auta) warto umieścić w kieszeniach wewnętrznych (nie każda kurtka je posiada).

Wentylacja mechaniczna: kiedyś obowiązkowy dodatek, lecz aktualnie nie jest to już regułą. Im bardziej awaryjnie traktujecie kurtkę, tym mniejsze znaczenie ma ich obecność, choć pozostają nieocenione przy wielogodzinnym użytkowaniu. Poszerzają możliwości regulacji temperatury, w przypadku przesiąknięcia materiału zewnętrznego ratują przed totalnym przepoceniem. Pewnym półśrodkiem jest podszycie kieszeni głównych siatką o luźnej strukturze, po otwarciu zamków to one pełnią rolę wentylacji.

Długość rękawa: jeśli w pierwszej chwili rękaw wydaje się Wam długi, to dobry znak. Nadmiar "złapiecie" regulacją w mankiecie, docenicie go za to przy wyciągniętej dłoni (np. z kijem lub czekanem w ręce). Do przymiarki warto założyć obciążony plecak - jego szelka łapie materiał i zabiera kilka cennych centymetrów z długości rękawa.

Mankiety: najczęściej regulowane taśmą z rzepem. Otwarte poprawiają cyrkulację powietrza, zapięte uszczelniają połączenie z nadgarstkiem. Wykończenie elastyczną lamówką obniża masę lecz kosztem uniwersalności.

Rozmiar/krój: uniwersalna kurtka turystyczna do użytku całorocznego powinna komfortowo mieścić pod spodem bieliznę z długim rękawem, lekką i dopasowaną bluzę polarową i średniej grubości kamizelkę lub sweter puchowy. W takim zestawie nadal powinniście czuć swobodę ruchu.

Oddychalność: w scenariuszu zakładającym nie suche i mroźne warunki (zima w górach), a wielogodzinne ulewy, duchotę i letnie parne powietrze, nie spodziewajcie się cudów (chyba, że macie na celowniku Gore-Tex Shakedry). Nie przywiązujcie zatem nadmiernej uwagi do parametrów obiecywanych przez producentów, bo czynnikiem ograniczającym będzie nie skuteczność samej membrany, a jej pokrycie warstwą wody. W tej sytuacji ratunkiem jest tylko mechaniczna wentylacja i wymuszony ruch powietrza. Przekornie zasugeruję, by każdą kurtkę membranową traktować jako nieoddychającą, chroniącą przed niebezpiecznym wychłodzeniem.

Konserwacja kurtki przedłuża jej życie

Prać! Żeby odzież mogła działać i ukazać pełnię swoich możliwości musi być czysta. Zabrudzenia pochodzące z zewnątrz, jak i te wypacane w czasie wysiłku, wpływają na utratę funkcjonalności. Kilkanaście godzin intensywnego wysiłku to rozsądny interwał między cyklami prania. Poluzujcie wszystkie elastyczne regulatory i rzepy na mankietach, zapnijcie zamki błyskawiczne i pamiętajcie o delikatnych środkach przeznaczonych do prania odzieży membranowej, pozbawionych dodatków zmiękczających. Po praniu warto odnowić impregnację, by zniwelować niepożądane wchłanianie wody w czasie deszczu. Polecam środki do użycia w pralce lub nakładane samodzielnie, w spreju lub atomizerze. Po nałożeniu impregnatu na materiał najlepiej jest wrzucić kurtkę do suszarki bębnowej (koniecznie ustawionej na niską temperaturę!).