KUCHENKI TURYSTYCZNE

Od kubka gorącej porannej kawy, przez wystawny obiad na kempingu, po topienie śniegu celem pozyskania wody - zakres zastosowań kuchenek turystycznych waha się od czysto rekreacyjnych po niezbędne do przetrwania. Zróżnicowane konstrukcje, rodzaje paliw i ceny nie ułatwiają podjęcia decyzji przy wyborze.

Zakup odpowiedniej kuchenki, często zwanej palnikiem, to decyzja, która wpływa na komfort i bezpieczeństwo outdoorowych wojaży. To pozornie nieskomplikowane urządzenie pozwala na przygotowanie popołudniowego espresso, czy też pozyskanie i uzdatnienie wody. Przedstawimy Wam kilka rodzajów kuchenek i na bazie własnych doświadczeń podpowiemy, co zabrać na najbliższą wyprawę i jak najefektywniej z nich korzystać.

BUDOWA

Pochylmy się nad najpopularniejszymi rodzajami kuchenek: nakręcanymi na kartusz, zintegrowanymi zestawami spopularyzowanymi głównie przez markę Jetboil oraz modelami wielopaliwowymi.

Kuchenki nakręcane to kompaktowe rozwiązanie o niewielkiej masie. Modele powyżej 100 gramów można uznać za ciężkie, najmniejsze na rynku ważą rekordowe 25 gramów i mieszczą się w pudełku zapałek. W komplecie z lekkim kubkiem i małym kartuszem nie ciążą w bagażu i umilą nawet krótkie wyjście. Można też wrzucić je do plecaka jako backup w przypadku poważniejszej ekspedycji.

Z uwagi na prostotę projektu i czystość paliwa w kartuszach kuchenki tego typu są praktycznie bezobsługowe, nie wymagają czyszczenia ani serwisu nawet po latach użytkowania. Na takiej kuchence używać można dowolnego naczynia, z radiatorem lub bez, od tytanowego kubeczka, przez patelnię, po emaliowany czajnik. Czynnikiem ograniczającym jest tylko stabilność całego zestawu. Przy większej pojemności garnka gotowanie wymaga też uważnego operatora i pewnej ręki. Otwarta konstrukcja pozwala na płynną i dość precyzyjną regulację płomienia, a więc gotowanie “na małym ogniu” jest jak najbardziej wykonalne.

Wadą tego typu kuchenek jest słaba odporność na wiatr. Względnie duża wysokość wystawia je na podmuchy, a producenci oficjalnie odradzają używania osłon przeciwwietrznych sięgających podłoża. Ich stosowanie może prowadzić do niebezpiecznego wzrostu temperatury samego kartusza. Rozwiązaniem są sztywne osłony mocowane nad kartuszem, lecz ważą one często więcej niż sam palnik. Modele nakręcane nie należą do najekonomiczniejszych pod względem zużycia paliwa, na krótszych wypadach nie ma to jednak dużego znaczenia.

Ceny większości modeli wahają się w przedziale 100 - 400 zł. Zaletami są na pewno niska masa, małe rozmiary i prostota. Wadami okazuje się słaba odporność na wiatr i względnie mała stabilność. Najlepsze zastosowanie to turystyka “na lekko” i krótkie wypady.
 

Kuchenki zintegrowane. Palmę pierwszeństwa dzierży w tym segmencie amerykański Jetboil, a ich produkt zadebiutował w 2003 roku. Ale od tego czasu wiele innych marek zaprezentowało konkurencyjne rozwiązania, jest więc z czego wybierać. Sama koncepcja zakłada zaprojektowanie palnika i naczynia jako duetu idealnie dopasowanych do siebie narzędzi. Kubek/garnek wyposażony jest w radiator, wymiennik ciepła w formie blaszanej “harmonijki”, umieszczony na dnie wokół dyszy palnika. Dodatkowo naczynie jest izolowane neoprenowym rękawem na wysokości ścianek bocznych. Zwiększenie efektywności zestawu pozwala na zastosowanie palnika o niższej mocy (nawet do 40 proc. słabszego względem klasycznych nakręcanych modeli) i oszczędność paliwa, przy jednoczesnym skróceniu czasu potrzebnego na zagotowanie wody.

Palnik z garnkiem łączą się jak puzzle, dzięki pasującym do siebie nacięciom i przetłoczeniom w metalowych elementach. Podnosi to wygodę i bezpieczeństwo użytkowania, ponadto daje możliwość podwieszenia całego zestawu, co docenią zwłaszcza alpiniści.

Kuchenki zintegrowane od początku miały na celu jak najszybsze i ekonomiczne (pod względem czasu i paliwa) stopienie śniegu i zagotowanie wody. Jest to doskonałe rozwiązanie w warunkach zimowych, w przypadku przygotowania kawy lub żywności liofilizowanej. Próby podgrzewania/gotowania bardziej wymagających potraw bez ciągłego mieszania mogą skończyć się przypaleniem. Odporność na wiatr jest nieco większa niż modeli nakręcanych, zawsze warto jednak zadbać o osłonięcie kuchenki od nawietrznej. Po zakończonym gotowaniu palnik wraz z małym, stugramowym kartuszem mieszczą się wewnątrz garnka, tworząc zgrabny, kompaktowy pakunek.

Wśród wielu dostępnych na rynku modeli na szczególną uwagę zasługują dwie serie:

● Jetboil MiniMo / MicroMo - bardzo precyzyjna kontrola płomienia (ponad cztery pełne obroty pokrętła regulacyjnego) umożliwia gotowanie na małym gazie, bez przypalania i gasnącej kuchenki. Regulator ciśnienia dodatkowo zwiększa efektywność w przypadku niskich temperatur, dużych wysokości i niskiego poziomu paliwa w kartuszu.

● MSR Windburner / Reactor - praktycznie niewrażliwe na wiatr. Im gorsze warunki, im bardziej odsłonięta przestrzeń, tym większą przewagę mają nad konkurencją. Wyspecjalizowane narzędzie w góry wysokie, działa z pełną mocą lub gaśnie, niemalże bez stanów pośrednich.

Ceny zintegrowanych systemów do gotowania wahają się w granicach od 250 do 1000 zł. Zalety: szybkość gotowania, oszczędność paliwa, możliwość podwieszenia. Wady: wyższa masa, nie nadają się do gotowania skomplikowanych potraw. Najlepsze zastosowanie: alpinizm, turystyka zimowa, gotowanie dla max. 2 osób.

Kuchenki multifuel. Woły robocze, ekspedycyjne palniki o dużej mocy, zasilane gazem z kartuszy lub paliwem płynnym. Doskonałe rozwiązanie na dłuższe ekspedycje, gdzie dostępność paliwa stoi pod znakiem zapytania. Samodzielna konstrukcja palnika wsparta na rozkładanych nóżkach połączona jest elastycznym wężem ze zbiornikiem paliwa. Zapewnia to stabilność, umożliwia gotowanie z użyciem dużych naczyń, ułatwia także osłonięcie kuchenki przed wiatrem. Przed zakupem warto zwrócić uwagę na obsługiwane rodzaje paliwa, na rynku trafimy bowiem na następujące warianty:

● czyste paliwa płynne (paliwo do lamp, nafta, benzyna bezołowiowa) ● gaz + czyste paliwa płynne ● paliwa płynne wszelkiego rodzaju, bez obsługi kartuszy gazowych (poza paliwami oczyszczonymi również ropa naftowa, ciekła parafina, paliwo lotnicze) ● gaz + paliwa płynne wszelkiego rodzaju (j.w.).

Dwa pierwsze rodzaje upraszczają nieco konstrukcję i obsługę, nie wymagając od użytkownika wymiany dyszy, lecz i tak regularnie należy je serwisować (czyszczenie dyszy, wymiana + smarowanie uszczelek) dla zachowania maksymalnej wydajności. Obsługa wszelkich możliwych typów zasilania dodatkowo wiąże się z koniecznością wymiany dyszy (osobne dla gazu, paliw czystych i paliw zanieczyszczonych). Niezbędne narzędzia i części wymienne dołączone są do kompletu. Poza koniecznością serwisu samo odpalanie i obsługa tych kuchenek wymaga nieco wprawy od użytkownika.

Ceny tego typu kuchenek do wydatek od 500 do 1100 zł. Zalety: stabilność, obsługa wielu rodzajów paliwa, największe możliwości przygotowania różnych potraw. Wady: większa masa i rozmiar, konieczność serwisu. Najlepsze zastosowanie: gotowanie grupowe, warunki obozowe, turystyka samochodowa, off-road.

Kuchenki gazowe z elastycznym wężem: rozwiązanie pośrednie pomiędzy kuchenkami nakręcanymi i wielopaliwowymi. Kosztem nieco wyższej masy zyskujemy zwiększoną stabilność i łatwość osłonięcia przed wiatrem. Możliwość odwrócenia kartusza do góry nogami pomaga zwiększyć wydajność w warunkach zimowych, gdy gaz częściowo przechodzi w stan płynny. Większość modeli w tym segmencie plasuje się w okolicach 200 do 300 zł.
 

WYBÓR PALIWA

W tym tekście pomijamy rozwiązania na paliwa stałe (heksamina, Esbit), minimalistyczne kuchenki na alkohol oraz te opalane drewnem. Najpopularniejszym paliwem są kartusze gazowe z połączeniem gwintowanym, zgodne z normą EN417. Mniej powszechny standard EasyClick promowany jest przez markę Campingaz, ich kartusze odróżnia charakterystyczny niebieski kolor. Oba rozwiązania można łączyć z palnikiem i demontować dowolną ilość razy dla łatwiejszego transportu. Poszczególne modele kompatybilne są z oboma typami mocowania, kosztem nieco wyższej masy. Poza mieszankami całorocznymi (działającymi sprawnie do okolic przymrozka) w ofercie są również warianty zimowe (inny skład + konstrukcja samego kartusza).

Jak sprawdzić ile gazu zostało w kartuszu? Sposób niedokładny: potrząśnij kartuszem, pomyśl “No, trochę jeszcze jest…”. Sposób kuchenno-laboratoryjny: zważ kartusz. Pusta “setka” waży około 100 gramów, pusty kartusz w średnim rozmiarze waży około 130 gramów. Sposób outdoorowy: wrzuć kartusz do naczynia z wodą. Pełny zanurza się do miejsca, w którym ścianki boczne zaczynają zakrzywiać się ku zaworowi. Pusty zanurzy się mniej więcej do połowy wysokości ścianek bocznych.

Ile paliwa zabrać ze sobą? Zmiennych jest oczywiście wiele (wysokość, temperatura, ilość i rodzaj przygotowywanych posiłków), jednak dla zdezorientowanych podajemy orientacyjne wartości jako punkt wyjścia. Gaz: 40-80 g/dzień/osobę. Paliwa płynne: 40-60 g/dzień/osobę.

DODATKI

Na jakie akcesoria i funkcje dodatkowe warto zwrócić uwagę?

Podstawka pod kartusz - mały trójnóg z tworzywa, poprawiający stabilność kuchenek wykorzystujących kartusz jako podstawkę. Przydatny zwłaszcza na nierównym podłożu i w trakcie stosowania najmniejszych kartuszy stugramowych.

Regulator ciśnienia - układ zapobiegający zmniejszeniu wydajności palnika wskutek spadku ciśnienia wewnątrz kartusza z gazem (z uwagi na niską temperaturę lub poziom paliwa). Podnosi efektywność w kiepskich warunkach. Stosowany zarówno w palnikach nakręcanych i systemach zintegrowanych.

Zestaw do podwieszania - możliwość zawieszenia pracującej kuchenki docenią nie tylko alpiniści.

Zapalnik piezoelektryczny - miły dodatek podnoszący komfort użytkowania, poprawnie skonstruowany działa latami i odpala regularnie od pierwszego kliknięcia. Mimo wszystko warto awaryjnie mieć przy sobie zapalniczkę lub krzesiwo.

French press - zaparzacz tłokowy. Dodatek pozwalający na zaparzenie pysznej kawy w warunkach outdoorowych. Polecamy grubo zmielone ziarna i stosunek kawy do wody w proporcjach 1:12-1:15.

PODSUMOWANIE

Kompletując wymarzony zestaw na możliwie najszerszy zakres warunków, wybieram takie trio: małą i lekką kuchenkę nakręcaną na kartusz (na cieplejsze pory roku i wypady fast & light), stabilnego multifuel’a do zastosowań obozowych i Jetboil’a na warunki górskie i zimowe, gdzie szybkość i efektywność to priorytety.