Przewodnictwo wysokogórskie w Polsce

Tradycja zorganizowanego przewodnictwa tatrzańskiego dobiega 150 lat i jest przedmiotem naszej lokalnej dumy. Co naturalne, tworzone w XIX stuleciu standardy dotyczyły Tatr i były kontynuacją doświadczeń państw alpejskich, w których tradycja zorganizowanego przewodnictwa jest o ponad 50 lat starsza. 

Można powiedzieć że Europa jest miarodajna. Przewodnictwo narodziło się w krajach alpejskich i już na samym początku stało się istotną częścią nie tylko górskiej tradycji, ale kultury w ogóle. Dziś w krajach alpejskich i w większości górskich krajów świata obowiązują dwa standardy: mountain guide (guide de montagne, guida montana, bergfuhrer, horsky vodca) – czyli przewodnictwo techniczne i mountain leader (accompaniateur en montagne, wandererfuhrer, horsky sprevodca) – przewodnictwo w terenie niewymagającym umiejętności alpinistycznych.

Zasady dotyczące przewodnictwa technicznego wyznacza w Europie od ponad 50 lat IFMGA-IVBV-UIAGM. Standard ten jest obecny w górskich krajach Europy – albo w ustawie albo na poziomie standardów szkolenia w organizacjach członkowskich lub związku zawodowym. We Francji np. standard IFMGA jest standardem związku zawodowego, a olbrzymie logo UIAGM-IVBV spotkamy już przy głównym wejściu do ENSA – Narodowej Szkoły Narciarstwa i Alpinizmu. Standard IFMGA-IVBV-UIAGM jako jedyny dopuszczalny ustawą jest np. na Słowacji i w Słowenii. Tak czy owak, angielski termin mountain guide oznacza przewodnika technicznego. Mountain Leader w standardzie UIMLA jest osobnym, bardzo potrzebnym zawodem dającym przygotowanie do prowadzenia klientów w terenie, w którym nie jest wymagane planowe użycie sprzętu alpinistycznego.

Polska dołączyła w połowie lat 90.

Udana próba dołączenia Polski do światowego standardu nastąpiła w połowie lat 90. XX wieku. Grupka wybitnych przewodników tatrzańskich i ratowników TOPR założyła Polskie Stowarzyszenie Przewodników Wysokogórskich, a 5 października 2000 roku - w czasie walnego zgromadzenia w Zermatt - Polska została jednogłośnie przyjęta jako kraj członkowski do IFMGA-IVBV-UIAGM. Po czterech latach szkoleń w Alpach i Tatrach oraz po trwających trzy tygodnie egzaminach kurs ukończyli pierwsi przewodnicy – instruktorzy: Ryszard Gajewski, Marcin Kacperek, Piotr Konopka, Andrzej Lejczak, Maciej Pawlikowski, Jan Tybor i Mieczysław Ziach. „Blachy” wręczali im instruktor niemieckiego związku Peter Gayer, ofiarny i przyjacielski opiekun polskiej grupy oraz ówczesny prezes organizacji Antonio Carrel z Doliny Aosty.

Jak do tego ma się polskie ustawodawstwo? Ogólnie mówiąc, ono nie nadąża. Zderegulowano w 2014 roku zawody instruktora PZA oraz zawód przewodnika wysokogórskiego, a oba podejmują przecież najwyższe ryzyko pracy w terenie wysokogórskim. Była to, nawiasem mówiąc, deregulacja po polsku, czyli wykreślenie z ustawy. Wśród zawodów regulowanych (z uzasadnieniem ochrony życia klientów!) słusznie pozostawiono przewodników tatrzańskich I i II klasy, oraz kilka tysięcy przewodników tatrzańskich III klasy oraz beskidzkich i sudeckich Nasuwa się podejrzenie, że jedynym uzasadnieniem dla deregulacji była liczebność przedstawicieli zawodu. Przewodników IVBV jest w Polsce ponad 40. To oznacza niewielkie protesty, a zawód zderegulowany.

Wspinaczka w Tatrach

Kto w Polsce może zabrać klientów na wspinaczkę w Tatrach? I jakie są najważniejsze standardy związane z przewodnictwem o charakterze technicznym? W polskich Tatrach przewodnicy tatrzańscy I i II (z ograniczeniami) klasy są uprawnieni do takiej usługi. Przewodników IVBV chroni w tej sytuacji konstytucyjna zasada ochrony praw nabytych (zawód międzynarodowego przewodnika wysokogórskiego był w ustawie wpisany w latach 2010-2014). Jednak sytuacja nie jest normalna. Przewodnictwo o najwyższych kwalifikacjach, uznawane w górach świata, we własnym kraju jest niechętnie tolerowane.

Autor: Ludwik Wilczyński

Polskie Stowarzyszenie Przewodników Wysokogórskich