Ochrona przed promieniowaniem słonecznym w górach

Wydaje się nam, że na słońce musimy uważać przede wszystkim na otwartej plaży. Nic bardziej mylnego. To właśnie w górach – i to nie tylko tych najwyższych – powinniśmy szczególnie chronić się przed niebezpiecznymi promieniami słonecznymi.

Nadmierną ekspozycję na promieniowanie słoneczne kojarzymy najczęściej z poparzeniami. Pierwsze objawy to zaczerwieniona skóra, ból przy dotyku i łuszczący się w kolejnych dniach naskórek. W cięższych przypadkach pojawiają się obrzęk oraz pęcherze wypełnione płynem surowiczym. A te zdecydowanie nieprzyjemne, lecz prawdziwe konsekwencje mogą być o wiele poważniejsze. Rak skóry to najszybciej rosnąca kategoria nowotworów na świecie. W ostatnich 10 latach zachorowalność na czerniaka zwiększyła się dwukrotnie. W Polsce jest to około 3,5 tys. przypadków rocznie, z czego aż 30 proc. jest śmiertelnych (głównie z uwagi na późne wykrycie). Pomimo to 23 proc. z nas deklaruje, że nie używa żadnych produktów z filtrami przeciwsłonecznymi. Nie chodzi o straszenie, tylko apelujemy o zdrowy rozsądek.

Zdjęcie Hydrapak

Przed czym się chronić?

Od Słońca dzieli nas 150 mln km. Poza światłem i energią cieplną emituje ono również promieniowanie ultrafioletowe, które dzielimy na UVA, UVB i UVC.

Najgroźniejsze dla nas – UVC - jest na szczęście w pełni blokowane przez atmosferę. Nie musimy się nim martwić. Znaczna ilość UVB również jest wychwytywana "po drodze", lecz dociera go do nas wystarczająco wiele, by stwarzać realne ryzyko poparzeń, przyspieszonego starzenia się skóry i zwiększonego ryzyka zachorowań na nowotwór. To głównie przed UVB szukamy ochrony, dlatego norma SPF (Sun Protection Factor - współczynnik ochrony przed słońcem) oznacza stopień ochrony właśnie przed tymi falami.

Okulary Dynafit Trail Evo
Wszechstronny model stworzony do uprawiania sportów górskich od biegania i turystyki, aż po kolarstwo i skituring. Ważą jedynie 34 g, wyposażone zostały w pełną, wytrzymałą ramkę wykonaną z Grilamidu. Za ochronę oczu odpowiadają
soczewki produkowane przez włoską markę DIVEL Optics zapewniające podwyższony kontrast i szeroki kąt widzenia.
Cena: 699,90 zł

Z kolei UVA to aż 95 proc. docierającego do nas promieniowania, odpowiedzialnego przede wszystkim za efekt opalenizny. Przez lata traktowaliśmy je jako niewinne. Jednak badania z ostatnich lat ostrzegają o wpływie UVA na przyspieszony rozwój nowotworów.

Co wpływa na ekspozycję?

Na działanie szkodliwego promieniowania jesteśmy najbardziej narażeni w letnie, upalne i bezchmurne dni, między godziną 10 a 16. Im bliżej równika, tym silniejsza ekspozycja, gdyż promienie mają do przebycia krótszą drogę przez atmosferę. Naturalna ochrona maleje również wraz z wysokością, o ok. 10-12 proc. na każde zdobyte 1000 metrów.

Jednym z najpowszechniejszych błędów jest niedoszacowanie wymaganego stopnia ochrony w dni delikatnie pochmurne i wietrzne, gdy odczuwalna temperatura jest zauważalnie niższa, lecz pokrywa chmur nadal zbyt cienka, by efektywnie zatrzymać szkodliwe promieniowanie UV. Pamiętajcie również o odbiciu promieni od podłoża. Nawierzchnie trawiaste albo woda odbijają w naszym kierunku niecałe 10 proc. promieniowania, lecz świeży śnieg już około 80 proc.! Dlatego uprawiając turystykę lodowcową pamiętajcie o zabezpieczeniu od spodu, czyli posmarowaniu od dołu powiek, nosa i podbródka.

Czapka Chiruca Open Cap
Bardzo lekka i przewiewna czapka doskonale chroniąca przed słońcem i promieniowaniem UV. Posiada sztywny daszek, który pomaga zacienić twarz oraz panele wykonane z siatki, które poprawiają wentylację i ułatwiają odprowadzanie potu. Czapka jest wykonana z szybkoschnącego materiału, co zostanie docenione w trakcie letnich deszczy. Wygodne zapięcie z tyłu czapki pozwala na jej łatwe dopasowanie do głowy użytkownika.
Cena: 79 zł

Jak się chronić?

Pierwszym, co przychodzi do głowy, jest krem z filtrem UV. Wybierzcie wariant wodoodporny, który nie spłynie wraz z potem po pierwszym kwadransie na szlaku. Badania pokazują, że większość użytkowników używa tych środków zdecydowanie zbyt oszczędnie. By osiągnąć stopień ochrony podany na opakowaniu, należy nałożyć na skórę dość grubą warstwę i ponawiać aplikację co dwie godziny.

Jak mocny filtr stosować? SPF 15+ blokuje 93 proc. szkodliwego promieniowania UV, SPF 30+ zatrzymuje go ponad 96 proc., a SPF 50 aż 98 proc. Sięgnijcie więc po "trzydziestkę" do wszelkich zastosowań outdoorowych, i "pięćdziesiątkę" wybierając się w wyższe góry.

Poza tubką w klapie plecaka odrobinę kremu sugeruję umieścić w małym plastikowym pojemniczku (wystarczy 50 ml), by zawsze był pod ręką. Może to być np. kieszeń na szelce lub pasie biodrowym plecaka. Do zabezpieczenia ust doskonale sprawdza się mała pomadka (z filtrem co najmniej SPF 15+).

Krem z filtrem odporny na wodę
Lifesystems Sport Sun Cream Faktor 50+
Odporny na wodę krem z filtrem Sport Sun Cream Faktor 50+ zapewnia nawet 8-godzinną ochronę przed promieniami UV. Specjalnie opracowana formuła gwarantuje wodoodporność – jedna aplikacja ochroni naszą skórę aż przez 80 minut. Dodatkowo krem działa jak środek odstraszający meduzy, co docenią wszyscy miłośnicy ciepłych wód. Środek jest testowany
dermatologicznie i nie zawiera parabenów.
Cena: 86,99 zł

Odzież

Najważniejszym narzędziem w walce z UV jest odpowiedni zestaw odzieży i akcesoriów. Długie nogawki, pełne rękawy, do tego osłona głowy, karku, uszu oraz oczu. Analogicznie dla skali SPF, w przypadku odzieży zastosowanie ma skala UPF (Ultraviolet Protection Factor). Filtr UPF 30 oznacza, że przez materiał przeniknie co najwyżej 1/30 promieniowania, co jest bardzo dobrym wynikiem. Ciemne materiały pochłaniają więcej promieniowania niż jasne, natomiast mokre tkaniny tracą do jednej trzeciej zdolności zatrzymywania promieni UV. Dla pełnej ochrony, zaczynając od głowy, sugeruję zbudowanie zestawu z poniższych elementów:

• czapka z daszkiem + chusta typu buff lub dopinana osłona karku,
• kapelusz z rondem,
• longsleeve (koszulka z długim rękawem),
• sun hoodie (koszulka z długim rękawem, obszernym kapturem i przedłużonymi mankietami),
• koszula trekkingowa,
• długie spodnie trekkingowe (możliwie lekkie i przewiewne).

Koszula Jack Wolfskin Sandroute Shirt M
Ekologiczna koszula Sandroute została stworzona z szybko rosnących konopi oraz ekologicznej bawełny organicznej – dwóch przyjaznych dla środowiska i wyjątkowo trwałych włókien naturalnych. Efektem ich połączenia jest przewiewna koszula o melanżowym wyglądzie, przeznaczona do aktywności outdoorowych.
Cena: 429,99 zł

Cechą wspólną większości odzieży z tego segmentu są leciutkie, schnące w mgnieniu oka, syntetyczne materiały. Niewątpliwą zaletą koszul jest ich uniwersalność. Dla maksymalnej wentylacji możemy rozpiąć front i podwinąć rękawy, natomiast dla pełnej ochrony przed palącym słońcem warto zapiąć się szczelnie i skryć kark pod postawionym kołnierzem. Kieszenie na piersi bywają przydatne, o ile nie kolidują z pasem piersiowym plecaka. Coraz więcej marek decyduje się na wprowadzenie do oferty tzw. sun hoodies, czyli leciutkich koszulek z długim rękawem, dodatkowo wyposażonych w obszerny kaptur oraz przedłużone mankiety, pozwalające schować wierzch dłoni. Wybór między tymi rozwiązaniami zależy w dużym stopniu od gustu i indywidualnych preferencji.

Bluza Mountain Equipment Glace
Bardzo lekka, szybkoschnąca i komfortowa bluza, której głównym zadaniem jest chronić użytkownika przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym, zapewniając jednocześnie dobrą wentylację i elastyczność. Model wykonano z mieszanki poliestru, elastanu oraz materiału Lyocell, pozyskiwanego z przetworzonej pulpy drzewnej. Obszerny kaptur zapewnia głowie dobrą ochronę przed słońcem, a dodatkowo bez problemu mieści się pod kaskiem. Glace wyposażono w ekologiczną technologię neutralizacji zapachu HeiQ Fresh. Model dostępny jest w wielu kolorach, zarówno w wersji męskiej, jak i damskiej.
Cena: 289,99 zł

Natomiast spodnie z długą nogawką, najlepiej by były możliwie minimalistyczne, pozbawione paska i szlufek, które mogą powodować dyskomfort pod pasem biodrowym plecaka.

Czapka Marmot Retro Trucker Hat
Stylowy i funkcjonalny dodatek, który został zaprojektowany z myślą o miłośnikach outdoorowych aktywności. Ma klasyczny fason typowy dla czapek trucker, co oznacza, że posiada siateczkową część na tyłach zapewniającą lepszą wentylację i przewiewność. Spód daszka chroni oczy przed promieniami słonecznymi. Wykonana z wytrzymałego materiału, który zapewnia długotrwałe użytkowanie i odporność na uszkodzenia. Precyzyjne szycie gwarantuje solidność wykonania.
Cena: 159 zł

Co z oczami?

Wzrok to nasz najcenniejszy zmysł, warto o niego dbać. W przypadku okularów sięgajcie wyłącznie po modele oferujące 100-proc. ochronę przed UVA/UVB, co wcale nie musi oznaczać wysokiej ceny. Stopień przyciemnienia określa się w skali od 0 (nieprzyciemniane okulary ochronne) do 4 (mocno przyciemnione modele wysokogórskie). Do zastosowań turystycznych ograniczamy się do dwóch ostatnich kategorii:

kat. 3: 8 proc. – 18 proc. transmisji światła widzialnego. Uniwersalne przeciwsłoneczne okulary sportowe, nadają się do wszelkich zastosowań outdoorowych oraz okazjonalnych zastosowań w warunkach alpejskich lub himalajskich.

kat. 4: 3 proc. – 8 proc. transmisji światła widzialnego. Stosowane w przypadku przedłużonej ekspozycji na warunki wysokogórskie. Zbyt ciemne do stosowania na co dzień lub np. prowadzenia auta. Często wyposażone w dodatkowe osłonki, uszczelniające połączenie z twarzą. Jeśli zabieracie okulary z tej kategorii, niech nie będzie to Wasza jedyna para. Skoro ich potrzebujecie to uszkodzenie/zgubienie z dużym prawdopodobieństwem może skończyć się ślepotą śnieżną.

Okulary przeciwsłoneczne Salomon Nanga
Powstały z myślą o potrzebach miłośników przygód w górach. Oferują wspaniałą ochronę przed warunkami atmosferycznymi. Są wyposażone w boczne osłony i najwyższej klasy szybki. Wykonane z miękkiego materiału zauszniki i noski utrzymują okulary wygodnie na miejscu w trakcie uprawiania sportów wymagających intensywnego wysiłku. Wewnętrzna powłoka przeciwodblaskowa eliminuje zjawisko odbijania światła od przednich i tylnych powierzchni szkieł. Wszystkie szkła marki Salomon całkowicie blokują promienie UV, zapobiegając wszelkim uszkodzeniom oczu spowodowanym przez światło słoneczne.
Cena: 550 zł

Dla zapominalskich

Upały sprzyjają roztargnieniu, a pierwsze objawy poparzenia słonecznego występują dopiero po kilku godzinach, gdy jest już zdecydowanie za późno na działania prewencyjne. W takim wypadku przede wszystkim ograniczcie dalszą ekspozycję na promieniowanie UV i dbajcie o nawodnienie.

Czapka Odlo Performance X-Light Cap
Wyjątkowo lekka, wykonana z rozciągliwego w 4 kierunkach materiału, wyposażona w system kontroli temperatury X–Light, który idealnie ochroni głowę przed nadmiernym słońcem. Jej właściwości szybkoschnące, oddychające oraz sprawne odprowadzanie potu zwiększają komfort podczas aktywności w wysokich temperaturach. Posiada składany daszek, który umożliwia łatwe spakowanie, gdy nie jest potrzebna.
Cena: 129,99 zł

Poparzone miejsca (wyłącznie jeśli nie została naruszona ciągłość skóry) smarujcie trzy razy dziennie, przez trzy dni, kremem na bazie hydrokortyzonu, dostępnym bez recepty. Chłodne okłady oraz maści nawilżające ukoją ból i pomogą skórze szybciej się zregenerować.

Życzę Wam zatem udanych letnich wędrówek. Jeśli dobrze się przygotujecie, to słońce nie będzie dla Was zagrożeniem – zarówno w Beskidach, jak i Tatrach oraz w Alpach czy Himalajach.