Małe ziarna piasku i wielkie pytania

„Ku szczytom. Historia i nieodparty urok gór” Henrika Svensena to książka szczególna. Zajmuje się tematyką niezwykle rzadko poruszaną w publikacjach skierowanych do szerokiego grona odbiorców – procesami powstawania i starzenia się łańcuchów górskich.

Dla laików, a większość z nas, mówiąc delikatnie, ma znikomą wiedzę geologiczną, „Ku szczytom” nie będzie książką łatwą w odbiorze, choć zaczynanie recenzji od takiego stwierdzenia nie jest zbyt roztropne. Dodam więc od razu, że mimo naukowego zacięcia, warto się tą publikacją zainteresować. Okazuje się, że geologiczne procesy wpływające na wypiętrzanie i kształtowanie się gór, mogą być fascynującym tematem pełnym dziwacznych zdarzeń, mrocznych sekretów i intrygujących niewiadomych. Piszę te słowa ze sporym zdziwieniem – lata spędzone na uczelni na jednym z wydziałów nauk ścisłych ugruntowały we mnie przekonanie, że od zjawisk geologicznych wieje nudą. W dodatku mogą je pojąć tylko wybrańcy.

Autor „Ku szczytom” Henrik Svensen, dla którego „nie ma na świecie nic ciekawszego niż góry i kamienie”, na wiele sposobów stara się ubarwić czytelnikowi obcowanie z zawiłościami geologicznych procesów. Wplata więc w swoją opowieść wątki osobiste, opisując, zazwyczaj w zabawnie ironiczny sposób, podejmowane przez siebie górskie eskapady i nieudane próby zostania „człowiekiem gór”. Wychodzi też poza tematykę stricte geologiczną, tak by „opisać zjawisko gór ze wszystkich możliwych perspektyw”. Stąd wiele w jego książce odniesień do kultury: tego, jak zmieniało się postrzeganie i rozumienie gór na przestrzeni wieków i jak przeżywali spotkanie z wyniosłymi wierchami naukowcy, myśliciele, poeci i artyści.

Svensen jest Norwegiem. Nie powinno więc dziwić, że w jego książce pojawia się sporo odniesień do Gór Skandynawskich: historii ich powstania i eksploracji. Ma to dodatkowy walor poznawczy – Himalaje i Alpy są dla nas górami oswojonymi, tymczasem o skandynawskich pasmach nie wiemy zgoła nic.

Warto sięgnąć po tę pozycję – małe ziarna piasku lub okruchy skał potrafią przynieść niezwykle intrygujące pytania. Dlaczego najwyższe szczyty górskie znajdują się właśnie w Himalajach? W jaki sposób mogą powstawać łańcuchy górskie i które z nich wciąż rosną? Jak wyglądały szczyty przed milionami lat i jak były wysokie? Wbrew temu, co utrwalone w naszej świadomości, i nam, i ogromnym szczytom pisany jest ten sam los. „Góry podlegają zmianom i niszczeniu tak samo jak wszystkie żywe organizmy – w tym ludzkie ciało. Jedyną różnicą między rozkładem gór a innych żywych obiektów jest skala czasu”. 

Henrik Svensen, „Ku szczytom. Historia i nieodparty urok gór”, Smak Słowa 2021.
Cena: 49,90 zł
Ocena: 4/6