Niezwykłe życie Janusza Kurczaba, wybitnego wspinacza

Janusz Kurczab, czyli Jano. Wspinacz, szef wypraw, szpadzista, miłośnik Włoch i… utalentowany śpiewak. Ukazała się właśnie jego biografia autorstwa Wojciecha Fuska i Jerzego Porębskiego. Książka rozegrana z precyzją godną nieprzeciętnego wspinacza oraz fechtmistrza.

Poniższy tekst ukazał się w wydaniu nr 06(33)/2023.

„Kurczab. Szpej, szpada i tajemnice” nie jest, na co zwracają uwagę sami autorzy tej książki, typową dokumentującą biografią. Dla Fuska i Porębskiego fakty, które „znaczą drogę życia bohatera”, stały się jedynie punktem wyjścia do rozmów z tymi, którzy Jano znali. Dały też asumpt do stworzenia nieco zbeletryzowanej opowieści o jego dokonaniach w górach i na szermierczej planszy. Nie do końca linearna narracja i wielogłosowość pozwoliły odmalować klimat tych wydarzeń, które autorzy uznali za najważniejsze w życiu Janusza. Przyniosło to zaskakująco dobry efekt: jest zajmująco i wcale nie wycinkowo, mamy wrażenie spotkania z prawdziwym, wielowymiarowym człowiekiem.

Fortuna najwyraźniej sprzyjała Fuskowi i Porębskiemu w niełatwym zadaniu opisania życia kogoś, kto był mistrzem nie tylko szpady i wspinania, lecz również skrytości. Rzadko się zdarza, by biografowie mieli nieograniczone dojście do osobistego archiwum bohatera. A to właśnie przydarzyło się autorom tej książki. Kiedy dostali oni klucz do piwnicy, w której rodzina przechowywała papiery, zdjęcia i listy Jano, nie przypuszczali, jakie bogactwa tam znajdą – „77 lat zamkniętych w kilkudziesięciu większych i mniejszych kartonach uratowanych przed wilgocią, kurzem, myszami i zapomnieniem”. Ogrom dokumentów, często tak osobistych, że podczas przeglądania łatwo było o poczucie wścibstwa.

Na ile biograf może posunąć się w odsłanianiu prywatności, by portret bohatera był możliwie wierny, ale nie przekraczał granic podglądactwa? Nie ma w tym względzie prostej reguły. Trzeba przyznać, że autorzy „Kurczaba” zachowali tu klasę: ich książka jest starannie przemyślana, kreślona stonowanymi pociągnięciami, co wcale nie znaczy, że powierzchowna albo uciekająca od dyskusyjnych tematów, na przykład współpracy Kurczaba z bezpieką. Powściągliwość w słowach i sądach, także większości osób wspominających Jano, doskonale współgra z niedbającym o rozgłos, wyciszonym, taktownym bohaterem tej książki.

Splot życiowych przypadków i cech charakteru spowodował, że Kurczab – sportowy fenomen wszechstronności, jak w latach 70. nazwał go jeden z dziennikarzy – nigdy nie wybił się na lidera, pozostał w cieniu. Dziś jego nazwisko, poza środowiskiem górskich przyjaciół i znajomych, zna niewielu. Tym bardziej cieszy ta książka. Ujmującą, ale nie idealizującą, próbującą „odpowiedzieć nie tylko na pytanie, kim był, ale i jaki był Jano”.

Touché (trafiony) – ta fechtunkowa formuła dobrze podsumowuje odczucia towarzyszące lekturze „Kurczaba”. Warto zmierzyć się ze szpejem, szpadą i tajemnicami.

Wojciech Fusek, Jerzy Porębski, "Kurczab, szpada, szpej i tajemnice. Niezwykłe życie Janusza Kurczaba", Agora 2023.

Cena: 59,99 zł

Ocena: 5/6